^n (
〇
Pit) =
P
〇
+ P l ( ^ n C 1 i t ) + P
2
l n ( C2 i t ) + P 3 l n ( C 3 i t ) + P 4 l n ( C1 it ) + P 5 l n ( C2 i t ) 2 + Рб l n ( C 3 i t ) 2
+ P7^n C 1 it^ n C 2 it + P8^n C 1 it^ n C 3 it +
в9^пС2И^пС3И
+ (V it —
U it)
Tadqiqot natijalari. Korxonalar samaradorligini stoxastik tahlil
qilish usulini joriy etishning keyingi bosqichida model parametrlari va
samaradorlik koeffitsientlarini hisoblash amalga oshiriladi. Hisob-
kitoblarni
avtomatlashtirish
uchun
tegishli
dasturiy
ta'minot
tanlangan.(Stata). Simulyatsiya natijalariga ko‘ra har bir korxona va
tadqiqot davri uchun samaradorlik koeffitsientlari olinadi. Koeffitsientlar
har bir tadqiqot davri uchun korxona samaradorligini baholash uchun asos
bo‘lib xizmat qiladi (reytingdagi birinchi o‘rin eng yuqori samaradorlik
koeffitsientiga ega bo‘lgan kompaniyaga beriladi va hokazo). 2-jadvalda
o‘rganilayotgan
korxonalarning
ikkita
qurilgan
model
bo‘yicha
samaradorlik darajasi bo‘yicha reytingi natijalari, shuningdek, so‘nggi
tekshirish yili uchun tegishli rentabellik ko‘rsatkichlari keltirilgan. “Enzim
kompaniyasi” XAJ (xususiy aktsiyadorlik jamiyati) ikkala reytingda ham
samaradorlik darajasi bo‘yicha, shuningdek, so‘nggi yilda mahsulot
rentabelligi (35.4%) bo‘yicha etakchi hisoblanadi. Bu yil har ikkala
reytingda ham oxirgi o'rinni operatsion yo'qotishlarning eng ko'p
miqdorini olgan “ROZA” trikotaj fabrikasi" OAJ egalladi.
2-jadval. Oxirgi tadqiqot yili uchun kompaniyalaming reytinlari va foydalanish ko‘rsatmalari.
№
Kompaniya
Ishlash darajasi bo'yicha
Ishlash darajasi bo'yicha
Mahsulot
Sof foyda / sof
reyting, 1-model
reyting, 2-model
rentabelligi, %
daromad, %
“Roshen qandolat fabrikasi” OAJ
18
23
3.7
4.4
“Svitoch qandolat fabrikasi” OAJ
22
34
22.1
11.7
“Enzim kompaniyasi” OAJ
5
22
35.4
16.1
“Pridniprovskiy kombinat” OAJ
17
33
4.2
2.1
“Kombinat” OAJ
21
24
12.1
5.8
"Kremenchukm'yaso" OAJ
32
27
3.1
-3.0
OAJ “Mineral suv zavodi” “OSCAR”
6
25
16.1
11.5
“Oziq-ovqat konsentratlari zavodi”
OAJ
11
19
16.9
11.7
“Poltavakonditer” OAJ
26
31
9.5
7.9
“KONTI” ishlab chiqarish birlashmasi
OAJ
34
26
10.0
4.3
“Irash” OAJ
12
14
8.8
X
“Ipak integratsiyalashgan zavodi” OAJ
13
18
15.8
11.0
“ROZA” trikotaj fabrikasi" OAJ
2
5
-5.9
-0.6
"Sofiya" OAJ
25
10
2.0
2.3
Shuni ham ta'kidlash joizki, “Irash” OAJ korxonasi o'tgan tekshirish
yilida ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirmagan.Uning sof daromadi,
tannarxi va operatsion xarajatlarning boshqa tarkibiy qismlari 0 ga teng
bo'lgan. Biroq joriy ma'lumotlarga ko'ra. reytingda kompaniya 1-va 2-
modellar bo'yicha 12-va 14-o'rinlarni egallaydi. 1-modeldagi (o'rta
reyting) nisbatan yuqori o'rin kompaniya balansida mavjud aylanma
mablag'larning mavjudligi bilan bog'liq. Ushbu davrda iqtisodiy
faoliyatning yo'qligi foyda olishni ta'minlamadi, ammo tekshirilayotgan
boshqa korxonalarga nisbatan sezilarli yo'qotishlar kuzatilmadi.
Xulosa. Xulosa qilib shuni aytish mumkin, 5 yil davomida Malayziya
korxonalarida samaradorlikning o'tkazilgan stoxastik chegara tahlili
natijalarini umumlashtirib, quyidagi xulosalar chiqarishimiz mumkin:
a.
Modellashtirish jarayonida foydalaniladigan deterministik
parametrlarning
vektor
tarkibini
aniqlashning
ikkita
varianti
tekshirilayotgan korxonalar samaradorligini baholashning turli natijalarini
ko'rsatdi. Bu bizga korxona samaradorligini tahlil qilishning uni
baholashning tanlangan parametrlariga, muhim va ahamiyatsiz ta'sir
parametrlariga bog'liqligi to'g'risida xulosa chiqarish imkonini beradi;
b. Ta'sir etuvchi omillar korxona xarajatlari (moddiy xarajatlar,
amortizatsiya, ish haqi fondi) bo'lgan ikkinchi modelda korxona
samaradorligi reytingining uning tarmoqqa mansubligiga bog'liqligi
kuzatiladi. Bu korxona xarajatlari tarkibidagi, shuningdek, turli
tarmoqlardagi ishlab chiqarishning mehnat va moddiy iste'mol
darajasidagi farqlar korxonalar faoliyati samaradorligini baholashning
muhim omillari ekanligining tasdig'idir;
c. Samaradorlik ko'rsatkichlarining stoxastik tahlili natijalari bilan
aniqlangan korxonalar rentabelligi ko'rsatkichlari o'rtasida statistik
jihatdan ahamiyatli bog'liqlik yo'q.
42
2-model bo‘yicha korxonalar reytingi - mahsulot rentabelligi1
2
3
4
3
7
38
Binobarin, rentabellik ko'rsatkichlaridan korxona faoliyati samaradorligining yagona yoki asosiy mezoni sifatida foydalanish mumkin emas, garchi
ular korxonaning moliyaviy holatini baholashning muhim ko‘rsatkichlari hisoblansada.
Foydalangan adabiyotlar:
1.
References Battese, G., & Coelli, T. (1995). Model for technical
inefficiency effects in a stochastic frontier production function for
panel data. Emperical Economics, 20, 325-332.
2.
Cherep, A. V., & Sinyekayeva, O. D. (2014). Methodical principles of
an estimation of efficienacctivity of the enterprises of mechanical
engineering. Business Inform, 4, 124-129.
3.
Coelli, T. (1996). A guide to frontier version 4.1: A computer
program for stochastic frontier production and cost function
estimation. CEPA Working Papers, 7, 33. SMIDA (2017).
4.
Fic, М., & Malinowski, M. (2016). Communication infrastructure
and enterprise effectiveness. Retrieved March 3, 2017 from
Springer International Publishing Switzerland:
link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-21139-8_4
5.
Matyux, S. A. (2014). Research of modern methods of assessing the
effectiveness of organizations. Economic analysis, 3, 79-85 .
6.
Nickell, S., Nicolitsas, D., & Dryden, N. (1997). What makes firms
perform well. European Economic Review, 1, 783-796.
7.
Sun, W. (2011). Study on performance evaluation of enterprise. Key
Engineering Materials, 467-469, 1122-1125. Retrieved March 3,
2017 from http://subject.org.cn/
37 Muallif ishlanmasi.
38 Muallif ishlanmasi
43
|