Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
Turli yosh guruhlarda bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachi 
ko’rgazmali 
metod-
kuzatishdan keng foydalanadi. Kuzatish 
–
tabiat jismlari va hodisalarning tabiiy 
sharoitlarda maqsadga yo’nalgan va bevosita shu hodisalarning borishiga aralashmagan holda 
sezgilar bilan qabul qila olishdir.Kuzatish murakkab bilish faoliyati bo’lib, bun
da 
idrok
, 
tafakkur
va 
nutq
ishtirok etib, 
diqqat
talab etiladi. 
Bolalarda tabiatga qiziqish bilan bir qatorda ularda ekologik tarbiyani ham rivojlantirib 
borish kerak. Masalan, bolalar qo’ng’iz va kapalaklarni tutib olib, nima qilar ekan deb, 
ularning qanot va oyoqlarini uzib tashlaydilar, yoki hayvonlarni, qushlarni qiynab, natijasi 
nima bo’lar ekan, deb qiziqadilar. Ularga tabiatning o’zaro bog’liqligini, ularni har birni ehtiyot 
qilish zarurligini, Ona tabiatni asrash kerakligini o’rgatish natijasida ham
axloqiy tarbiyani, 
ham ekologik tarbiyani rivoj toptirish mumkin. ,,Tabiat bilan yaqin munosabatda bo‘lish, 
kuzatuvchanlik bilan birgalikda bilishga ham qiziqishni o’rgatadi. Buning asosida taxminiy va 
tekshiruvchanlik refleksi yotadi va uning nihoyatda taraqqiy etishi insonning xaraktrli 
xususiyatidir”
2
,
-deb hisoblaydi
I. P. Pavlov. O’quvchilar, Bu nima?, Nima uchun?, Qanday qilib? kabi savollarni berganida 
bolalarni o’zlarini jalb qilib o’rgatishga erish maqsadga muvofiqdir.
O’yin metodi
. Tabiatning oddiy hodisa va tasavvurlarini kengaytirish maqsadida 
o’tkaziladigan kuzatishlar bilan bir qatorda xilma
-
xil o’yinlardan keng foydalanish zarur. 
Boisi, bolaning 10 yil muddati o’yin faoliyatidan iborat ekanligini unutmasligimiz zarurdir. 
O’yinlar natijasida b
olalar sezuvchanlik tajribasini orttiradilar, egallagan bilimlarini amalda 
tadbiq qiladilar. Masalan, bolalar bilan ,,Ajoyib qopcha”, ,,Mevalar va ildizlar”, ,,Yilning to’rt 
fasli”, ,,Mevalar”, ,,Barglarni terib ol” kabi didaktik, predmetli o’yinlar o’ynal
sa, bolalarda 
xotira, diqqat, kuzatuvchanlikni o’sishiga yordam beradi, bolalarni yangi sharoitlardan 
foydalanishga o’rgatadi, turli aqliy jarayonlarni hamda axloqiy tarbiyani faollashtiradi, lug’at 
boyligini boyitadi, bolalarni jamoa bo’lib ishlashga o’rg
atadi. 
Bolalar mehnatini tashkil etish shakllaridan biri navbatchilikdir. Tabiat burchagida 
navbatchilik qilishni bolalar katta guruhda boshlaydilar. Mehnatning bu shakli mehnat 
malakalarini shakllantirish, uning ijtimoiy sabablarini shakllantirish imkonini yaratadi. 
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, bolalarda tabiat bilan tanishtirish metodini 
shakllantirishda yuqorida sanab o’tilgan metodlardan keng qamrovda foydalanish hamda 
o’quvchilarda axloqiy tarbiya, aqliy tarbiya, ekologik tarbiya, estetik ta
rbiyalarni kamol 
toptirish joiz. Albatta, bu uchun sinf xonalarida tabiat burchagini tashkil qilish, o’quvchilar 
bilan mavzularga oid ekskursiya sayohatlarini o’tkazib turish, didaktik o’yinlarni tez
-tez 
tashkil qilish, navbatchilikni yo’lga qo’yish, tabia
tni sevish hamda uni asrash kabi 
tushunchalarni singdirish kabi ta’limiy ishkarni bajarishimiz joizdir.