Kollektor Daxilində neft və qaz toplana bilən və yatağın istismarına başlandığı zaman həmin nefti özündən buraxa bilən süxura kollektor deyilir

ADNSU

• -FAKÜLTƏ: QNM
• -İXTİSAS: Neft və Qaz yataqlarının işlənməsi
• -QRUP: A2222
• -TƏLƏBƏ: Əsədzadə Heydər
• -MÜƏLLİM: Mansurova Samirə
• -FƏNN: Neft və qaz yataqlarının işlənməsinin geoloji əsasları
• -MÖVZU: Neftin və qazın təbii kollektorları

Kollektor

Daxilində neft və qaz toplana bilən və yatağın istismarına başlandığı zaman həmin nefti özündən buraxa bilən süxura kollektor deyilir.
Neftin Və Qazın Yer Qabığında Hər Hansı Bir Məsaməli Mühitdəki (Süxurdakı) Təbii Yığımına Neft Və Qaz Yatağı Deyilir. Bu Tərifdən Göründüyü Kimi, Neft Və Qaz Yatağının Yaranması Üçün Süxurların Məsaməli Olması Mühüm Şərtlərdən Biridir. Bütün Dünyada İndiyə Kimi Müəyyən Edilmiş Neft Yataqlarının 99,99%-i Çökmə Süxurlarda Yerləşir.
Məlum olduğu kimi, öz mənşəyinə görə süxurlar çökmə, maqmatik və metamorfik olur. Neft və qaz yataqları əsasən çökmə süxurlarla əlaqədar olduğundan, bu süxurlar haqqında bir qədər ətraflı məlumat verək. Çökmə süxurlar Yer qabığının üst hissəsi üçün səciyyəvi olan termodinamik şəraitdəki süxurlardır. Belə süxurlar çöküntünün sudan kimyəvi, yaxud mexaniki çökməsi, orqanizmlərin suda və quruda həyat fəaliyyəti, müxtəlif süxurların fiziki və kimyəvi aşınma məhsullarının yenidən çökdürülməsi və s. nəticəsində əmələ gəlir

• Çökmə süxurlar ən çox dənizlərdə yaranır. Belə ki, dağları, təpələri əmələ gətirən süxurlar külək, su və digər amillərin təsiri nəticəsində dağılıb, müxtəlif ölçülü parçalar və qırpıntılar əmələ gəlir. Çaylar bu süxur parçalarını və qırıntılarını gətirib dənizlərə tökür. Yüz min və milyon illər keçdikcə dənizdə bir neçə on və yüz metrlərlə qalınlığı olan çöküntülər əmələ gəlir. Bu çöküntülər bərkidikdən sonra çökmə süxurlar yaranır. Çökmə süxurlar sırasına qum, qumdaşı, əhəngdaşı, dolomit, mergel, gil və s. süxurlar daxildir.
• Çökmə süxurlar ilk dəfə su hövzlərinin (dənizlərin və s.) dibində əsasən üfüqi vəziyyətdə yatmış laylar əmələ gətirir. Istər çöküntülərin əmələ gəlməsi vaxtı, istərsə də sonra Yer qabığında baş verən gərginlik (tektonik proseslər) nəticəsində laylar üfüqi vəziyyətdən çıxıb, müxtəlif yatım formaları əmələ gətirir.

Dənizin dibi uzun geoloji dövrlər ərzində çökərsə, əmələ gəlmiş süxurlar bir neçə kilometr dərinliyə qədər gömülə bilər. Dəniz dibində əmələ gələn bu çökmə süxurlar böyük dərinliklərə daxil olduqda sıxlaşıb, yüksək temperatura məruz qalır. Bunun nəticəsində çökmə süxurlar öz tərkiblərini və quruluşlarını dəyişir. Uzun geoloji vaxt keçdikdən sonra temperaturun və təzyiqin təsirindən çökmə süxurlardan tamamilə yeni tipli süxur-metamorfik1 süxur əmələ gəlir. Metamorfik süxurlar maqmatik süxurlardan da yarana bilər. Böyük Qafqaz dağlarının mərkəzi hissəsində intişar edən kristallik şistlər metamorfik süxurlara misal ola bilər.