Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

 
QISM TO`PLAM VA UNIVERSAL TO`PLAMLAR 
Agar B to`plamning har bir elementi A to`plamning ham elementi bo`lsa, B 
to`plam 
A to`plamning 
qism to`plami 
deyiladi va B 

A ko`rinishida belgilanadi. Ta’rifga 
ko`ra, 
istalgan to`plam o`zining qism to`plami bo`ladi: A 

A bo`sh to`plam esa, 
istalgan 
to`plamning qism to`plami 
bo`ladi 

A. 

---

Qism to`plamlar ikki turga bo`linadi: 
xos 
va 
xosmas 
qism to`plamlar. To`plamning 
o`zi va bo`sh to`plam 
xosmas qism to`plam 
deyiladi. Ularda boshqa qism to`plamlar 
xos 
qism 
to`plam 
deyiladi. 
Masalan
: 
A 
=
a, b, c

to`plamning xos qism to`plamlari: 

a

, 

b

, 

c

, 

a, b

, 

a, c

, 

b, c

; xosmas qism to`plamlari: 

a, b, c

va 

dir. 
Ag
ar 
A1, A2 , ... 
,An 
to`plamlar A to`plamning qism to`plami bo`lsa, A to`plam 
A1, A2 , ... 
,An 
to`plamlar uchun 
universal to`plam 
deyiladi. 
Universal to`plam, odatda, J yoki U harfilari bilan belgilanadi. Masalan, N -barcha 
natural sonlar to`plami; Z -barcha butun sonlar to`plami; Q -barcha ratsional sonlar 
to`plami; 
R -barcha haqiqiy sonlar to`plami bo`lib, N 

Z 

Q 

R 
sonli to`plamlar uchun universal to`plam vazifasini 
bajaradi. 
shartlar bajariladi va R 
qolgan 
TO`PLAMLAR USTIDA AMALLAR 
To`plamlar orasidagi munosabatlarni yaqqolroq tasavvur qilish uchun Eyler–Venn 
diagrammasidan foydalaniladi. Bunda to`plamlar doira, oval yoki biror yopiq soha 
shaklida, universal to`plam esa, odatda, to`g`ri to`rtburchak shaklida tasvirlanadi.