Kompaniyalar bankrotlik darajasini aniqlashda Altman modelidan foydalanish

X1 = Aylanma kapital ÷ Jami aktivlar
• Aylanma mablag'larning umumiy aktivlarga nisbati kompaniyaning qisqa muddatli likvidligini o'lchaydi.
X2 = Taqsimlanmagan foyda ÷ Jami aktivlar
• Taqsimlanmagan foydaning jami aktivlarga nisbati kompaniyaning operatsiyalarni moliyalashtirish uchun qarzni moliyalashtirishga bo'lgan bog'liqligini o'lchaydi, shuning uchun yuqori koeffitsient kompaniya o'z faoliyatini qarzlar emas, balki o'z daromadlari orqali moliyalashtirishi mumkinligini ko'rsatadi.
X3 = EBIT ÷ Jami aktivlar
• Operatsion daromadning jami aktivlarga nisbati kompaniyaning o'z aktivlaridan foydalangan holda operatsion foyda olish qobiliyatini o'lchaydi, ya'ni yuqori nisbat kattaroq foyda va aktivlardan foydalanish samaradorligini ko'rsatadi.
X4 = Bozor kapitallashuvi ÷ Jami majburiyatlar

• 
  Bozor kapitalining jami majburiyatlarga nisbati to'lovga layoqatsizlik xavfini hisobga olgan holda kapitalning bozor qiymatining potentsial pasayishini o'lchaydi. Shunday qilib, uning majburiyatlariga nisbatan past bozor kapitali kompaniyaning istiqboliga nisbatan zaif bozor kayfiyatini aks ettiradi
  

X5 = Sotish ÷ Jami aktivlar
• Savdolarning jami aktivlarga nisbati kompaniya aktivlari bazasiga nisbatan ishlab chiqarilgan sotishni o'lchaydi. Shunday qilib, yuqori foiz daromad olishda ko'proq samaradorlikni anglatadi (va qayta investitsiyalarga bog'liqlikning kamayishi tufayli yuqori rentabellik).
"Jami aktivlar" ko'rsatkichi uchun har qanday nomoddiy aktivlarni istisno qilish tavsiya etiladi.
Ommaviy ishlab chiqarish kompaniyalari uchun mo'ljallangan original z-score formulasi quyida ko'rsatilgan:


Altman Z- score = (1,2 × X1) + (1,4 × X2) + (3,3 × X3) + (0,6 × X4) + (0,99 × X5)

Yuqoridagi formula Altman z-balining eng keng tarqalgan variantidir, garchi har bir model ballga ta'sir qiluvchi turli o'zgaruvchilar va tortish tizimlaridan iborat bo'lsa-da.

Kompaniyalarning faoliyat turlariga qarab modelning eng muqobil variantini tanlash va tushunish juda muhimdir. Bugungi kunda O’zbekistonda turli faoliyat yo’nalishlariga ega bo’lgan kompaniya va aksiyadorlik jamiyatlari faoliyat olib bormoqda. Ularning bankrotlik darajasini hisoblashda ham to’g’ri formuladan foydalanish talab etiladi.
Shunday qilib, tahlil qilinayotgan kompaniya uchun eng mos modelni tanlash (shuningdek, modelning cheklovlarini tushunish) juda muhimdir.
Malumot uchun, quyida boshqa keng tarqalgan model o'zgarishlari uchun formulalar keltirilgan:
• Xususiy ishlab chiqarish kompaniyalari →
Z-Score = 0,717 × X1 + 0,847 × X2 + 3,107 × X3 + 0,42 × X4 + 0,998 × X5
• Umumiy noishlab chiqarish xizmatlari kompaniyalari →
Z-Score = 6,56 × X1 + 3,26 × X2 + 6,72 × X3 + 1,05 × X4
• Rivojlanayotgan bozor (aksionerlik kompaniyalar) kompaniyalari →
Z-Score = 3,25 + 6,56 × X1 + 3,26 × X2 + 6,72 × X3 + 1,05 × X4