shaklida
yoziladi.
Ba’zan OH – gruppalar «ol» suffiks bilan ataladi, masalan,
tetraoltrigidroksogeptaakvaxrom (III) xlorid – uch о‘zakli komplekslar jumlasiga kiradi, uning
tuzilish formulasi quyidagicha :
di - μ - karbonilgeksakarbonildikobaltda
metall atomlar bir – biri bilan ham bevosita, ham ikkita CO molekulalari orqali bog‘langan.
11. π –
koordinatsion birikmalar. π – ligandlar jumlasiga tо‘yinmagan organik moddalarning
molekulalari (atsetilen, etilen, siklopentadiyen C
5
H
6
, olifenlar va ularning hosilalari), uglerod (II) –
oksid va boshqa moddalar kiradi. π – ligandlar bilan metallar orasida hosil bо‘lgan birikmalar π – k o
o r d i n a s i o n b i r i k m a l a r deb yuritiladi, ularning oddiy vakillari jumlasiga 1827 yilda
daniyalik dorishunos Seyze hosil qilgan sariq rangli K[Pt(C
2
H
4
) Cl
3
] va pushti rangli [Pt
2
(C
2
H
4
)
2
Cl
4
] birikmalar kiradi. Seyze suyultirilgan xlorid kislota eritmasidagi K
2
[PtCl
4
] ga etilen ta’sir ettirib,
bu moddalarni hosil qilishga muvaffaq bо‘ldi. Seyze tuzlarining tuzilishini 1951 yilda Dyuar aniqladi
:
Kо‘ramizki, sariq rangli kompleks ion kvadrat komplekslar jumlasiga kiradi (bunda Pt atomida dsp
2
― gibridlanish yuz beradi). A. Gelman va D.I.Ryabchikov aniqlashicha, bu tuz KMnO
4
eritmasi
ta’sirida oksidlanmaydi. 1934 yilda Dj. Anderson Seyze tuzining suvdagi eritmasi 90
0
S dan yuqorida
etilen molekulasi markaziy atom Pt (II) ta’sirida oksidlanib sirka aldegidiga aylanishini aniqladi :
K[Pt(C
2
H
4
)Cl
3
] + H
2
O → Pt + CH
3
CHO + KCl + 2HCl
Seyze tuzlaridagi kimyoviy bog‘lanishni quyidagicha tushuntirish mumkin. Sariq rangli birikmada
platina ioni Pt
2+
ning bо‘sh orbitali bilan etilenning ikki uglerod atomi orasidagi delokallangan
ikkilamchi bog‘ning π – orbitali bilan qoplanadi ; bu holatda elektron juft etilendan (umuman, olefin
molekulasidan) metall ionga о‘tadi ; undan tashqari metallning elektronlarga tо‘lgan orbitali bilan
olifin molekulasidagi bо‘shashtiruvchi molekulyar orbital orasida π – bog‘lanish hosil bо‘lishi
mumkin.
Karbonillar π – koordinatsion birikmalar jumlasiga kiradi. Temir, kobalt va nikel uglerod (II) – oksid
bilan bir necha birikma hosil qiladi. Bu birikmalar kukun holidagi metallarga yuqori bosimda uglerod
(II) – oksid ta’sir ettirilishidan hosil bо‘ladi.
Metall karbonillari hosil bо‘lishini valent bog‘lanish nazariyasi asosida tushuntirish mumkin :
metallarning oksidlanish darajasi 0 holida qoladi, lekin metall atomida elektronlar qayta joylanib,
metallarning elektron orbitallardagi toq elektronlarning bir qismi (yoki hammasi) juftlashadi.
Natijada gibridlangan bо‘sh orbitallar vujudga kelib ularga CO molekulalari joylanadi, chunki har
qaysi CO molekulasida bir juft erkin elektron mavjud. Masalan, temir karbonil hosil bо‘lishida temir
atomining
3d
Dostları ilə paylaş: