http://info.cern.ch
adlanır və 1991-ci il avqust ayının 6-da yaradılıb. Sayt WWW (World Wide Web),
səyyahlar v server sazlamaları haqqında izahedici informasiyadan ibarət idi. Sayt,
həmçinin ilk veb kataloq sayılır. 1994-cü ildə Tim Berners-Li Massaçusets
Texnologiya universitetində World Wide Web Konsorsiumunun (W3C) əsasını
qoyub.
Bu xidmət İNTERNET-in ən mühüm və geniş yayılmış xidmət növüdür.
Qısaca WEB adlanan bu xidmət hipermətn texnoloqiyasına əsaslanır və adi
mətnlərin, hipermətnlərin,qrafık və multimedia tipli informasiyamn, proqram
kodlarının və s. şəbəkədə yerləşdirilməsini, axtarışını, ötürülməsini və baxılmasını
təmin edir.WEB xidmətindən istifadə etmək çox asan və rahatdır.
WEB resursları WEB-saytlar və WEB-səhifələr şəklində təsvir olunurlar. Bir
saytdan və ya səhifədən digərlərinə, o cümlədən, qrafiklərə, şəkillərə, animasiyaya
və s. keçmək üçün « keçid»(link) adlanan mexanizmdən istifadə edilir. WEB-
sənədlərini təsvir etmək və onlann axtarışını asanlaşdırmaq üçün HTML(Hyper Text
Markup Lanquage) adlı xüsusi dil yaradılmış-dır. Bu dil nisbətən sadə olduğundan,
kompüter savadı olmayanlar da onu öyrənib, WEB-səhifələr yarada bilərlər. HTML
dili vasitəsilə hazırlanmış WEB-səhifələr «WEB-browser»( WEB-brouzer, yəni
37
WEB-ə baxış) və ya «İNTERNET Explorer»(İNTERNET bələdçisi) adlanan
proqramların köməyilə oxunurlar. Həmin proqramlardan ən geniş yayılanları
İNTERNET EXPLORER, NETSCAPE NAVIGATOR, MOZİLLA FİREFOX,
OPERA proqramlarıdır. Bu proqramlar WEB-səhifələrlə HTTP(Hyper Text
Transfer Protocol-Hipermətnlərin ötürülməsi Protokolu) adlanan xüsusi protokol
vasitəsilə əlaqə yaradırlar. HTML dilinin köməyilə yaradılan səhifələr və onlann
tərkib hissələri olan «keçidlər» (liriklər) İNTERNET-dəki bütöv informasiya
toplusunu təşkil edir. «Keçidlər» səhifədə adətən başqa rənqlə (məsələn, göy rənglə)
seçilir və altından xətt çəkilir. Keçid əməliyyatı « keçidin» üzərində mausun
düyməsini bir dəfə basmaqla yerinə yetirilir.
İNTERNET-də hər bir saytın (səhifənin) unikal ünvanı olur. Bu ünvan
ingiliscə URL- Uniform Resourse Locator( Resursun Vahid (unikal) Göstəricisi)
adlanır. Başqa sözlə, bu ünvan WEB-saytın (səhifənin) yerləşdiyi komputerin
İNTERNET-dəki koordinatıdır. Məsələn,
http://www.adau.az
burada «http»-
informasiyanm ötürülməsi protokolunu, «www.»- İNTERNET xidmətinin adını,
«adau.az»- WEB-saytın(səhifənin) yerləşdiyi host(əsas) kompüterin İNTERNET
adını göstərir. Host kompüterin adı səbəkədə qeydə alınmış domenlərin adlarından
ibarət olur. Domenlərin adları iyerarxik ardıcıllıqla yazılır: soldan başlayaraq
əvvəlcə ən aşağı səviyyənin domeni, sonra isə yuxarı səviyyələrin domenləri. Ən
yuxarı səviyyədəki (sağdan 1-ci) domendən solda yazılan domenlərə altd-menlər
deyilir. Beləliklə, host kompüterin adınm yazılış forması belə olur:
< altdomenl>. [ < altdomen2>. < altdomen3>...] burada <,> -
işarələrindən adın tərkib hissələrini ayırmaq üçün, [,] -mötərizələrindən isə onların
içərisindəkilərinin vacib olmamasını göstərmək üçün istifadə edilmişdir.
İNTERNET-də ünvanlaşdırma inzibati və ya ərazi prinsipləri ilə aparılır. Hər
iki halda yuxarı səviyyənin domeni standart qəbul olunmuş adla göstərilir. Məsələn,
inzibati prinsiplə ünvanlaşdırılmada yuxarı səviyyənin domen adları belə ola bilər:
«com»-kommersiya təşkilatı, « edu»-təhsil və ya elmi müəssisə, «gov»-dövlət
müəssisəsi, «int»-beynəlxalq təşkilat, « net»-İNTERNET-in şəbəkə qovşaqları və s.
38
Ərazi prinsipi ilə ünvanlaşdırmada isə yuxarı səviyyənin iki simvoldan ibarət
standart domen adları belə ola bilər: «az»-Azərbaycan Respublikası , «jp»-
Yaponiya, «gb»-İngiltərə,.. «ru»-Rusiya, «tr»-Türkiyə və s.
Domen ünvanlaşdırma sistemi (ingiliscə: Domain Name Sistem- DNS)
İNTERNET ünvanlar fəzasının iyerarxik təşkili metodudur. İNTERNET adları
DNS serveri vasitəsilə rəqəm formasında ifadə olunan həqiqi ünvanlara çevrilir.
Həmin ünvanlara İP(İnternet Protocol) ünvanları deyilir. DNS serveri əks çevirməni
də, yəni İP ünvanını domen adına çevirnəni də aparır.
WEB-saytların (səhifələrin) HTML kodunda yığılması üçün aşağıdakı
redaktorlardan (proqramlardan) istifadə etmək olar: NETSCAPE COMPOSER,
HOTDOG, MS FRONTPAGE və s.
WEB-sayt bir-biri ilə əlaqəli olan və eyni birWEB-serverdə yerləşən bir və ya
bir neçə WEB-səhifəsindən ibarət olur. WEB-səhifə WEB-saytın ayrıca bir hissəsi
olub, «.htm» və ya «.html» genişlənməsi ilə təyin olunan mətn faylıdır. İNTERNET
şəbəkəsinin bir qovşağı olan WEB-server bu faylların fiziki olaraq saxlanılmasını və
istifadəçilərə çatdırılmasını həyata keçirir. Fayllarda mətni informasiya və bu
informasiyanın
WEB-brouzerin
pəncərəsində
necə
təsvir
olunmasını
müəyyənləşdirən HTML-kodlar saxlanılır. Digər tip-qrafiki, audio,video-
informasiya WEB-səhifəyə daxil olmur və ayrıca olaraq «.gif», «.jpg», «.mid»,
«.mp3», «.avi» genişlənmələri ilə təyin olunan fayllarda saxlanır. HTML-kodda
yalnız bu fayllara aparan yol göstərilir.
Ünvanı bəlli olmayan WEB-saytları mövzuya görə axtarıb tapmaq üçün
informasiya-axtarış sistemlərindən istifadə edilir.
Dostları ilə paylaş: |