Няшриййатын директору: Ислам ширинов

 
Abuzər XƏLƏFOV  
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi,  
BMT yanında Beynəlxalq İnformasiyalaşdırma  
Akademiyasının akademiki, BDU-nun  
Kitаbхаnаşünаslıq kаfеdrаsının müdiri,  
tаriх еlmləri dоktоru, prоfеssоr 
  
 
PROFESSOR V.İ.RAZUMOVSKİDƏN  
AKADEMİK A.M.MƏHƏRRƏMOVA QƏDƏR KEÇİLMİŞ  
İNKİŞAF VƏ TƏRƏQQİ YOLU 
 
Bakı Dövlət Universiteti Azərbaycan xalqının,  
Azərbaycan Respublikasının milli sərvətidir. 
      Heydər ƏLİYEV 
Ümummilli lider 
 
2009-cu il sentyabr ayının 1-də respublikamızın ilk elm və təhsil məbəd-
gahı olan Bakı Dövlət Universitetinin 90 illiyi tamam oldu. Bu şərəfli tarixi 
günü dövlətimiz, xalqımız, bütün Azərbaycan ziyalıları, elm və təhsil xadimləri 
böyük fərəh və iftixar hissi ilə qeyd etdi. 
Bakı Dövlət Universitetinin cəmiyyətdə tutduğu böyük mövqeyə, elm, 
təhsil və mədəniyyətin tərəqqisində oynadığı böyük rola yüksək qiymət verən 
dövlətimizin başçısı, möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev universitetin şanlı 
90 illik yubileyini keçirmək üçün 2009-cu il 24 aprel tarixli sərəncam imzala-
mışdır. Sərəncamda deyilir: “Bakı Dövlət Universitetinin müsəlman  Şərqində 
ilk Avropa tipli ali məktəb kimi yarandığı vaxtdan bəri ötən müddət  ərzində 
ölkəmizdə ali təhsilin və elmin tərəqqisi naminə əvəzsiz xidmətlər göstərmiş-
dir. Yüksək ixtisaslı milli kadrların hazırlanması, yeni-yeni elmi istiqamətlərin 
formalaşdırılması, dünya təhsil sisteminə inteqrasiya, eləcə də mədəni-mənəvi 
dəyərlərimizin yaşadılması istiqamətində universitet üzərinə düşən vəzifələrin 
öhdəsindən həmişə layiqincə gəlir”. 
 
28

---

Görkəmli dövlət və siyasi xadim, ulu öndər Heydər Əliyevin layiqli da-
vamçısı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham  Əliyevin verdiyi bu 
yüksək qiymət universitetin 90 illik yubileyinə əvəzsiz töhfədir. 
Azərbaycan xalqının milli sərvəti, milli iftixarı olan Bakı Dövlət Univer-
sitetinin keçdiyi keşməkeşli inkişaf və tərəqqi yolu hər şeydən əvvəl milli təh-
silin, elmin, mədəniyyətin, mənəviyyatın inkişaf yoludur. Azərbaycanın intel-
lektual sərvəti olan milli ziyalılarımızın təşəkkül tapıb formalaşdığı yoldur. Bu 
yolun yolçuları olan Azərbaycanın görkəmli alimləri, ziyalıları, elm, ədəbiyyat, 
mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin böyük səyi, fədakarlığı, vətənpərvərliyi 
nəticəsində Azərbaycan ali təhsilinin, elminin təməli, bünövrəsi qoyulmuş, 
Azərbaycan tarixinin, ədəbiyyatının, dilinin öyrənilməsində, tərəqqisində, soy-
kökümüzə qayıdışda böyük elmi əhəmiyyətə malik uğurlar əldə edilmişdir. 
Bakı Dövlət Universitetinin professor-müəllim heyətinin böyük səyi nəti-
cəsində Azərbaycan dilinin elmi əsasları işlənmiş, onun lüğət fondunda olan, az 
işlənən, araşdırılmayan sözlər ortaya çıxarılmış, Azərbaycan dilinin lüğət tərki-
bi yeni sözlərlə  zənginləşmiş, geniş elmi araşdırmalarda, elmi mühazirələrdə 
müvəffəqiyyətlə  işlənən, lüğət tərkibi türk sözləri ilə  zənginləşən bir dilə 
çevrilmişdir. Azərbaycan dilində ilk elmi mühazirələr məhz 1922-ci ildən 
başlayaraq Bakı Dövlət Universitetinin Şərq və filologiya fakültələrində Azər-
baycan dili və ədəbiyyatı, Azərbaycan tarixi fənlərindən oxunmağa başlanmış-
dır. Çox sevindirici haldır ki, qısa bir zaman kəsiyində mühazirələr hazırlayıb 
oxuyan müəllimlər cəmisi bir-iki il əvvəl işləməyə başlayan milli kadrlar idi.  
Beləliklə, fəaliyyətə başladığı ilk günlərdən Bakı Dövlət Universiteti  
Azərbaycan dilinin qorunmasında və daha da inkişaf etdirilməsində, Azərbay-
can ədəbiyyatı və Azərbaycan tarixinin ən mürəkkəb məsələlərinin araşdırılma-
sında, milli şüurun, milli ruhun formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. BDU-
nun professor-müəllim heyəti zamanın keşməkeşli, çətin dövrlərində hər cür tə-
qib və  təzyiqlərlə üzləşsə  də  həmişə öz milli tarixi missiyasına sadiq qalmış, 
milli-mənəvi özünəməxsusluğunu uğurla davam etdirmişdir. Məhz buna görə-
dir ki, ulu öndər Heydər Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin milli mənəviyyatın 
formalaşmasındakı roluna yüksək qiymət verərək yazır: “Universitet həqiqətən 
axtaran, milli ruhu inkişaf etdirən bir ocaq, bir məktəb olmuşdur.” 
Azərbaycan elminin, təhsilinin, mədəniyyətinin və  mənəviyyatının inki-
şafında mühüm rol oynayan Bakı Dövlət Universiteti 1919-cu ilin sentyabrında 
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən yaradıldı. Ölkənin mövcud duru-
munda böyük çətinliklərin olmasına, universitetin təşkili əleyhinə mühafizəkar 
səslərin ucalmasına baxmayaraq universitetin yaranmasını xalqımızın böyük 
gələcəyi kimi qiymətləndirən Cümhuriyyət liderləri öz qərarında israrlı idi. 
Azərbaycan hökuməti Bakı Dövlət Universitetinin təsis edilməsinə dair qanun 
layihəsini parlamentin müzakirəsinə verməyə nail oldu. Uzun müzakirələrdən 
sonra böyük çətinliklə olsa da 1919-cu il sentyabrın 1-də parlament Bakı şəhə-
 
29

---

rində Dövlət Universitetinin təsis edilməsi haqqında qanun qəbul etdi. Bu qəra-
rı  səbirsizliklə gözləyən universitetin ilk rektoru V.İ.Razumovski yazırdı: 
“Azərbaycan öz maarif ocağını yaratdı. Türk xalqının tarixinə yeni parlaq səhi-
fə yazıldı. Avropa ilə Asiyanın qovuşuğunda yeni məşəl yandı. Bu böyük tarixi 
hadisənin şahidləri kimi biz özümüzü xoşbəxt hesab edirdik.” 
Parlamentin qəbul etdiyi qanunda dörd fakültədən: Şərq şöbəsi olan tarix-
filologiya fakültəsindən, fizika-riyaziyyat, hüquq və tibb fakültələrindən ibarət 
Dövlət Universitetinin Bakıda təsis edilməsi göstərilmişdi. Universitetin mad-
di-texniki bazasının yaradılması və fəaliyyətini davam etdirməsi üçün 15 mil-
yon manata yaxın vəsait ayırmışdı. 1919-cu il may ayının əvvəllərində univer-
sitetin təsisi ilə əlaqədar rəsmi sənədləri və tədbirləri hazırlayan komissiyanın 
son iclası oldu. İclasda müvəqqəti  Şura və universitetin idarə heyəti təşkil 
edildi. 1919-cu il noyabrın 15-i birinci dərs günü kimi qərarlaşdırıldı.  
Azərbaycan hökuməti universitet komissiyasının tövsiyəsini və Xalq 
Maarif Nazirliyinin təqdimatını nəzərə alaraq 1919-cu il sentyabr ayının 8-də 
Bakı Dövlət Universitetinin rektoru və dekanlarının təsdiqi haqqında qərar 
verdi. Azərbaycanda fəaliyyətə başlayan ilk milli təhsil ocağının ilk rektoru 
vəzifəsinə görkəmli rus alimi, professor V.İ.Razumovski təyin edildi. 
Bacarıqlı elm və  təhsil təşkilatçısı, sovet cərrahı, tibb elmləri doktoru, 
professor,  əmək qəhrəmanı, RSFSR-in Əməkdar elm xadimi Vasili İvanovic 
Razumovski rus tibb elminin görkəmli nümayəndəsi kimi məşhur olmuş, müs-
təqil cərrahlıq məktəbi yaratmış, onlarla elmi monoqrafiyaların, yüzlərlə məqa-
lələrin müəllifi olmuşdur. O, Rusiya və SSRİ məkanında bir neçə universitetin: 
Saratov (1909), Tiflis (1918), Bakı (1919) universitetlərinin yaradılmasında 
fəal iştirak etmişdir. V.İ.Razumovski 1919-cu ilin sentyabrından 1920-ci ilin 
mayına qədər Bakı Dövlət Universitetinə rəhbərlik etmiş, onun təşəkkül tapıb 
formalaşmasına böyük əmək sərf etmişdir.  
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qırmızı ordunun müdaxiləsi ilə süqut et-
dikdən sonra Azərbaycan Sovet hökumətinin maarif naziri Dadaş Bünyadzadə 
1920-ci ilin mayın 11-də rektor Razumovskiyə məktub göndərərək universite-
tin sosialist prinsiplərinə uyğun yeni nizamnaməsini hazırlamağı tapşırdı. La-
kin mütərəqqi elm və təhsil quruculuğuna sadiq olan prof. V.İ.Razumovski bir 
il əvvəl çox çətinliklə tərtib etdiyi nizamnaməni ləğv etməkdən imtina etdi və 
mayın 26-da rektor vəzifəsindən istefa verdi. Bir neçə aydan sonra Bakını tərk 
edib, Saratov Universitetinə işləməyə getdi. 
Görkəmli alim akademik R.Mehdiyevin dediyi kimi, universitetin tarixini 
dörd mərhələyə bölmək olar. Bu, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü (1919-
1920), 1920-1922-ci illər Azərbaycanın ittifaqa daxil olana qədərki nisbətən 
müstəqil inkişaf dövrü, SSRİ  tərkibindəki dövr və Azərbaycan öz dövlət 
müstəqilliyini bərpa etdikdən sonrakı dövrdür. Universitetin keçdiyi inkişaf 
yolu heç də hamar olmamışdır. İnkişaf mərhələlərinin hər birinin özünəməxsus 
 
30

---

cəhətləri olmuş, çox zaman bu mərhələlərdə baş verən proseslər nəinki bir-
birinə oxşamamış, hətta bir-birinə zidd xarakter daşımışdır. 
Universitet öz inkişaf prosesində baş verən fərqlərə  və ziddiyyətlərə 
baxmayaraq qarşısına qoyduğu məqsədə: yüksək ixtisaslı kadr hazırlamaq, 
tədris prosesini təkmilləşdirmək, elmi araşdırmaların səviyyəsini yüksəltmək 
üçün milli təhsilimizin flaqmanı kimi daim ləyaqətlə irəli getmiş, xalqımızın 
milli sərvətinə çevrilmişdir.  
1920-ci ildə Azərbaycanda Sovet hökuməti qurulduqdan sonra universite-
tin strukturunda bir sıra dəyişikliklər edildi. Universitetin nizamnaməsi və adı 
dəyişdirildi. Yeni nizamnaməyə görə universitetin Şərq fakültəsi istisna olmaq-
la, digər fakültələrdə rus dili dərslərinin aparılması nəzərdə tutulmuşdu. 
Bakı Dövlət Universitetinin tarixində onun fəaliyyətinin ilk onilliyi zən-
gin hadisələrlə dolu olmuşdur. Bu dövr universitetin maddi-texniki bazasının 
möhkəmlənməsi, yeni fakültələrin, ixtisasların, laboratoriyaların açılması, elmi 
kitabxananın yaradılması, tələbə  qəbulunun qaydaya salınması, professor-mü-
əllim heyətinin formalaşması, milli kadrların hazırlanması, doğma Azərbaycan 
dilində mühazirələrin oxunmasına başlanılması, Azərbaycan dili və ədəbiyyatı-
nın, Azərbaycan tarixinin araşdırılması, elmi-tədqiqat işlərinin aparılması üçün 
hazırlıq görülməsi, universitetin elmi xəbərlərinin çap edilməsi ölkədaxili və 
beynəlxalq əlaqələrin yaradılması, demək olar ki, ali məktəbin fəaliyyət dairə-
sinə daxil olan bütün iş proseslərinin əsasının qoyulduğu illər olmuşdur. 
Bakı Dövlət Universiteti təşkil edilərkən iki fakültə: tibb və tarix-filologi-
ya fakültələri var idi. Tarix-filologiya fakültəsinin tərkibinə üç şöbə - tarix, fi-
lologiya və şərq şöbələri fəaliyyət göstərirdi. Artıq 1919-cu ilin noyabrında təş-
kilat işləri başa çatdırılmış, universitetin elmi şurasının ilk iclasında professor-
müəllim heyətinin tərkibi təsdiq edilimişdi. Universitetin professor-müəllim 
heyəti 44 nəfərdən - 12 professor, 3 dosent və 29 müəllimdən ibarət idi.  
15 noyabr 1919-cu ildən sistemli tədris fəaliyyətinə başlayan universitet 
birinci kurslara qəbulu aparmaqla öz tələbə korpusunu yaratmağa müvəffəq 
oldu. Tələbələr sırasına qəbul edilən abituriyentlərdən 297 nəfərinin azərbay-
canlı olması uğurlu başlanğıc idi. 
1920-1921-ci tədris ilində universitet özünün üçüncü fakültəsini - fizika-
riyaziyyat fakültəsini yaratdı. Fizika-riyaziyyat fakültəsinin yaranması univer-
sitetin tədris və elmi potensialını daha da gücləndirdi, universitetin yeni elmi 
qüvvələrinin gəlməsinə  səbəb oldu. 1922-ci ildə universitet daha bir yeni 
fakültə- şərqşünaslıq fakültəsi yaratmağa müvəffəq oldu. Bu yeni fakültə tarix-
filologiya fakültəsinin şərq şöbəsinin bazasında yaradılmışdı. Onun tarix və dil 
şöbələri var idi. Dil şöbəsi sonralar iki şöbəyə Türk və  İran dili şöbələrinə 
bölünmüşdü. Həmin ildə Xalq Maarif Komissarlığının tövsiyəsi ilə şərqşünas-
lıq fakültəsinin tərkibindən tarix şöbəsi götürüldü. 1928-ci ildə isə şərqşünaslıq 
fakültəsinin yanında etnoqrafiya şöbəsi yaradıldı.  
 
31

---

Dövrün tələbinə müvafiq olaraq 1923-cü ildə tarix-filologiya fakültəsi 
yenidən təşkil edildi. Fakültə üç şöbəsi olan ictimai elmlər fakültəsinə çevrildi. 
Fakültənin dil-ədəbiyyat, ictimai-tarix və hüquq şöbələri xeyli genişlənməklə 
onların qəbulu artırıldı. 20-ci illərdə respublikada xalq təhsilinin inkişafı ilə 
əlaqədar müəllim kadrlara böyük tələbat  əmələ  gəlmişdi. Bu məqsədlə  də 
1924-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika-riyaziyyat və ictimai 
elmlər fakültəsinin bazasında üç şöbədən – ictimai, riyaziyyat və təbiət şöbələ-
rindən ibarət pedaqoji fakültə yaradıldı. 1929-cu ildə universitetin nəzdində 
Azərbaycan və rus bölməsi olan qiyabi pedaqoji fakültələr fəaliyyətə başaldı. 
Bu fakültənin 4 şöbəsi - məktəb, fiziki-texniki, Azərbaycan dili və ədəbiyyatı, 
rus dili və ədəbiyyatı şöbələri var idi. 1928-1929-cu tədris ilində universitetdə 
hüquq fakültəsi yaradıldı. Bütün göstərilən fakültələrlə yanaşı universitetin 
yanında 1920-ci ildə təşkil edilmiş fəhlə fakültəsi də fəaliyyət göstərirdi. Fəhlə 
fakültəsinə bilavasitə istehsalatda çalışmış gənclər qəbul edilirdi.  
Bakı Dövlət Universitetinin birinci onillikdəki fəaliyyətini diqqətlə nəzər-
dən kecirdikdə belə bir həqiqət aşkara çıxır ki, zamanın keşməkeşlərinə, haki-
miyyət dəyişikliklərinə, siyasi arenadakın ab-havaya baxmayaraq universitet öz 
fəaliyyətini uğurla davam etdirmiş, respublikanın elmi, təhsil və mədəni həya-
tında, yüksək ixtisaslı milli kadrların yetişməsində, milli şüurun formalaşma-
sında, milli ziyalılar ordusunun daha da mətinləşməsində misilsiz rol oynamış, 
elmimizin və təhsilimizin inkişaf və tərəqqi yolunu işiqlandırmışdır. 
Beləliklə, universitetin birinci onilliyi respublikamızın elm, təhsil və mə-
dəniyyətinin inkişafında silinməz dərin izlər qoymuşdur. Bu dövrdə universite-
tin maddi-texniki bazası möhkəmlənmiş, yeni tədris korpusları lazımi avadan-
lıqlarla təmin edilmiş, laboratoriyalar, fənn kabinetləri və s. ilə təchiz edilmiş, 
universitetin maliyyələşdirilməsinə diqqət artırılmışdır. 
Bu dövrdə Bakı Dövlət Universitetinin üzərinə respublikanın ilk ali təhsil 
müəssisəsi kimi təhsil, elm, mədəniyyət və iqtisadiyyatın bütün sahələri üçün 
yüksək ixtisaslı kadr hazırlamaq vəzifəsi qoyulmuşdu. Universitet respublikada 
sürətlə inkişaf edən təhsil, iqtisadiyyat, elm və  təhsil müəssisələrini ixtisaslı 
kadrlarla təmin etməli idi. Bu mühüm dövlət vəzifəsini həyata keçirmək üçün 
universitet ilbəil yeni-yeni ixtisaslar açır, tələbə qəbulunu artırırdı. Rəqəmlərə 
diqqət yetirək:  Əgər 1919-1920-ci illərdə universitetə 1094 tələbə  qəbul edil-
mişdisə, onların sayı 1928-1929-cu ildə 1925 çatmışdı. Universitetin ilk bura-
xılışı 1922-ci ildə olmuşdur. Universitetin tibb fakültəsini 30 nəfər bitirmişdi 
ki, bunun da ancaq 10 faizi azərbaycanlı idi. 1929-cu ildə universiteti 1154 
nəfər bitirmişdi ki, bunun da 18 faizindən çoxu azərbaycanlı idi.  
On ildə universitetdə tələbə qəbulunun artımı ilə yanaşı professor-müəl-
lim heyətinin tərkibi də  həm kəmiyyət, həm də keyfiyyətcə  dəyişmişdi.  Əgər 
1919-1920-ci tədris ilində universitetdə 3 professor, 3 dosent, 29  müəllim -cə-
mi 44 nəfər çalışırdısa, 1928-1929-cu dərs ilində 52 professor, 30 dosent, 229 
 
32

---

müəllim - cəmi 311 nəfər çalışırdı. Sevindirici hal idi ki, professor-müəllim 
heyətinin tərkibində azərbaycanlıların sayı müntəzəm olaraq artmışdır. Belə ki, 
əgər 1919-1920-ci tədris ilində azərbaycanlıların sayı 9 nəfər idisə, yəni profes-
sor-müəllim heyətinin 20,5 faizini təşkil edirdisə, 1928-1929-cu tədris ilində 
azərbaycanlıların sayı 128 nəfər olmuşdur ki, bu da 42,2 faiz demək idi. 1919-
1920-ci illərdə universitetin kollektivi tələbə hazırlığını genişləndirməklə yana-
şı elmi tədqiqat işlərinin aparılmasında, elmi əsərlərin yaradılmasında dərslik-
lərin dərs vəsaitlərinin, monoqrafiyaların çap edilməsində də əhəmiyyətli uğur-
lara nail olmuşdu. 1921-ci ildən “Bakı Universitetinin Xəbərləri” nəşrə başladı. 
“Xəbərlər”in dörd şöbəsi - təbiətşünaslıq və tibb, ictimai elmlər,  şərqşünaslıq 
və hüquq şöbələri var idi. 1924-cü ildə universitet həmçinin özünün ikinci 
nəzəri orqanı olan “Tibbin nəzəri-praktiki jurnalı”nın nəşrinə başladı. 
Qarşıya çıxan böyük çətinliklərə baxmayaraq Bakı Dövlət Universitetinin 
10 il ərzində xalq təsərrüfatının, elm, təhsil və mədəniyyətin müxtəlif sahələri 
üçün 1500-dən artıq kadr hazırlaması onun böyük uğurları, millətimiz qarşısın-
da şərəfli xidməti idi. 
Universitetin 20-ci illərdə əldə etdiyi nailiyyətlərdə universitet rektorları-
nın fəaliyyəti də mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. Belə fədakar insanlara misal 
olaraq universitetin ilk azərbaycanalı rektoru olan Tağı Şahbazini (1926-1929) 
və Maqsud Məmmədovu (1929-1930) göstərmək olar.  
Universitet özünün birinci onilliyində 500 çap vərəqi həcmində kitab, 
jurnal və salnamə buraxmışdı. Elmi əsərlərdən başqa, universitet 1923-1939-cu 
illərdə çox qiymətli elmi kitablar nəşr etməyə müvəffəq olmuşdu. Bunlardan 
E.A.Paxamovun “Azərbaycan tarixinin qısa kursu” (Bakı, 1923); A.V.Baqrinin 
“Azərbaycan biblioqrafiyası üçün materiallar” (I-III buraxılışda); yenə də onun 
III buraxılışa aid “Predmet göstəriciləri” (Bakı, 1924); A.O.Makovelskinin 
“Demokrit: həyatı və təlimi” (Bakı, 1926); yenə onun “V.İ.Lenin adına Azər-
baycan Dövlət Universiteti: birinci onillik” (Bakı, 1930); “Elmi nəşrlər. 1919-
1930” (Bakı, 1930) və s. kitablar nəşr edilmişdir. Bakı Dövlət Universitetinin 
Elmi Xəbərləri və  nəşr etdiyi elmi əsərlər Azərbaycan elminin bünövrəsinə 
qoyulan ilk daşlar idi. Azərbaycan elmi məhz bu bünövrə üzərində  bərqərar 
olmuş, inkişaf və tərəqqi etmişdir.  
1920-ci ildə universitet nəşriyyatının yaranması  və onun gələcək fəaliy-
yəti respublikada elmi və tədris ədəbiyyatının təşəkkül tapıb formalaşmasında 
və fənn proqramlarının, metodik göstərişlərin nəşrində mühüm rol oynamışdır.  
Bakı Dövlət Universitetinin 20-ci illərdə əldə etdiyi elmi-mədəni nailiy-
yətlərdən biri də onun zəngin, nadir kitab fonduna malik, universitet təhsilinə 
və elminə xidmət edən elmi kitabxanasının yaranması olmuşdur.  
1919-cu ildə universiteti təşkil etmək üçün yaradılmış komissiya univer-
sitetin bir nömrəli laboratoriyası hesab etdiyi kitabxananın yaradılması üçün 
xüsusi layihə hazırladı  və kitabxananın təşkilinə maliyə  vəsaiti almaq üçün 
 
33

---

hökumətə müraciət etdi. Kitabxananı təşkil etmək üçün bina və 3 milyon manat 
vəsait ayrıldı. Bakıda yerləşən ayrı-ayrı  təhsil və elmi müəssisələr öz kitab 
fondlarını kitabxanaya bağışladılar. 1919-cu ilin sentyabrında kitabxananın tibb 
şöbəsi fəaliyyətə başladı, noyabrd isə qiraətxana açıldı. Beləliklə, 1919-cu ildə 
kitabxananın fonduna 4660 kitab var idi. Universitet rəhbərliyinin və professor-
müəllim heyətinin səyi nəticəsində 1922-ci ildə kitabxananın fondunda 14434 
kitab toplanmışdı. 1930-cu ildə isə kitabxanada artıq 109309 kitab toplanmışdı. 
Böyük çətinliklə olsa da 1926-cı ildən başlayaraq kitabxana beynəlxalq 
əlaqələr yaratmağa, 700-dən artıq xarici jurnal almağa müvəffəq olmuşdu. 
Kitabxanada universitetin tələbə və professor-müəllim heyətinə xidmət olduqca 
səmərəli təşkil edildiyindən demək olar ki, tələbə və professor-müəllim heyəti-
nin əksəriyyəti kitabxananın oxucuları idi. Kitabxana son on ildə 20 minə qədər 
oxucuya xidmət etmişdi. Kitabxana Zaqafqaziya universitetləri icərisində  ən 
zəngin və ən nadir kitab fonduna malik ilk elmi ali məktəb kitabxanası idi.  
Beləliklə, 20-ci illərin axırında Bakı Dövlət Universiteti böyük elmi po-
tensiala malik yüksək ixtisaslı kadr hazırlayan təhsil və elm məbədgahına cev-
rilmiş, Azərbaycan təhsilinin, elminin, mədəniyyətinin inkişafında həlledici rol 
oynamağa başlamışdı. Məhz buna görədir ki, universitetin fəaliyyətinə böyük 
qiymət verən Azərbaycan hökuməti Bakı Dövlət Universitetinin 10 illik yubile-
yinin qeyd olunması haqqında qərar qəbul etdi. Təntənəli yubiley 1930-cu il 
yanvarın 12-də Bakı Opera və Balet Teatrında keçirildi. Yubiley iclasında Bakı 
Dövlət Universitetinin on il müddətində respublikanın təhsil, elm və  mədəni 
həyatında böyük xidmətləri, xüsusilə yüksək ixtisaslı mütəxəssis kadrların 
hazırlanmasında  əldə etdiyi nailiyyətləri qeyd edildi. Universitetin bir çox 
əməkdaşları yüksək dövlət mükafatlarına layiq görüldülər. 
Ancaq çox təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, Avropa və Asiyanın qovuşu-
ğunda məşəl kimi parlayan bu elm və təhsil məbədgahı öz inkişafının çiçəklən-
diyi dövrdə - 1930-cu ilin iyunun 19-da Moskvanın göstərişi və Azərbaycan 
Xalq Komissarlar Sovetinin qərarı ilə fəaliyyətini dayandırdı, fakültələri ayrı-
ayrı institutlara çevrildi. Onun əmlakı və 100 min nüsxədən artıq kitab fondu 
olan kitabxanası da yeni yaradılan institutlar arasında bölüşdürüldü. 
Beləliklə, inzibati-amirlik sisteminin formalaşdığı bir zamanda Moskva 
hər vasitə ilə milli respublikalarda milli mədəniyyətin və  ədəbiyyatın, milli 
şüurun inkişafına mane olur, müxtəlif vasitələrlə və məkrli üsullarla milli oya-
nışın və milli özünüdərkin inkişafının qarşısını almağa çalışırdı. Bakı Dövlət 
Universiteti də belə məkrli siyasətin qurbanı oldu.  
Respublikamızda universitetin ləğv edilməsinin səhv siyasət olması tez-
liklə ölkənin elm, təhsil və mədəni həyatında özünü göstərməyə başladı. Məhz 
buna görə Azərbaycan SSR Xalq Komissarlar Soveti 1934-cü ilin mayında 
Bakı Dövlət Universitetinin yenidən təşkili haqqında qərar qəbul etdi. 1934-cü 
ilin sentyabrından universitetin fəaliyyəti bərpa edildi. Keçmiş “Kommunist”, 
 
34

---

indiki “İstiqlal” küçəsində 6 saylı binanın yarısı universitetə verildi. Artıq 
1935-ci ildə universitetdə 4 fakültə, 13 kafedra fəaliyyət göstərirdi. 
Bakı Dövlət Universitetinin bərpa edilməsi elm, təhsil və mədəniyyət ta-
rixində mühüm hadisə oldu. 1930-cu ildə buraxılmış  səhvin düzəldilməsini 
Azərbaycan xalqı, bütün ziyalılar ordusu böyük rəğbətlə qarşıladılar. Əvvəllər 
BDU-da işləmiş görkəmli alimlər, təcrübəli mütəxəssislər və məzunlar univer-
sitetə  dəvət edildilər. Görkəmli ziyalılar universitetdə  işləməyə üstünlük ver-
diklərindən, qısa zamanda çox yüksək elmi potensiala malik kadr korpusu for-
malaşdı. 1939-cu ildə professor-müəllim heyətinin sayı 226 nəfərə çatmışdı. 
Bunlardan 17 nəfəri elmlər doktoru, 54 nəfəri elmlər namizədi, dosent idi. 
Universitet son beş ildə 500-ə yaxın yüksək ixtisaslı kadr hazırlamışdı.  
Bakı Dövlət Universitetinin tarixini ardıcıl olaraq izləyərkən 1920-1944-
cü illərdə universitetə başçılıq etmiş V.İ.Razumovskinin (1919-1920), S.V.Da-
videnkonun (1920-1923), A.D.Quliyevin (1923-1926), T.A.Şahbazinin (1926-
1929), V.S.Yelipotevsikinin (1929), M.Q.Məmmədovun (1929-1930), 
K.M.Ələkbərlinin (1934-1935), Ə.Ə.Əliyevin (1935-1937), C.A.Ələsgərovun 
(1937-1941),  Ş.R.Əliyevin (1941-1944) böyük xidmətləri göz önünə  gəlir. 
Onlar öz dövrlərinin həm görkəmli elm və təhsil xadimləri, həm də vətənpərvər 
ziyalılar olmuşlar. Məhz buna görədir ki, xalqımız, universitetin professor-
müəllim heyəti, tələbələri və məzunları onların əziz xatirəsini həmişə uca tutur.  
1941-1945 Böyük Vətən müharibəsi illərində ölkədə yaranmış çox çətin 
şəraitdə Bakı Dövlət Universitetinin kollektivi öz fəaliyyətini davam etdirirdi. 
Bütün fəaliyyəti “Hər şey müharibə üçün, hər şey cəbhə üçün” istiqamətinə yö-
nəlmiş universitetdə 1941-ci il iyunun 22-də izdihamlı mitinq keçirildi. Mitinq-
də çıxış edən professor-müəllimlər və tələbələrin nümayəndələri ölkənin müda-
fiəsinə qalxmağı, bütün qüvvələrini faşistlər üzərində qələbəyə sərf edəcəkləri-
ni söylədilər. Müharibənin ilk günlərindən universitetin rektoru S.A.Ələsgərov 
başda olmaqla bir çox müəllim və  tələbələr cəbhəyə getdilər. Təkcə 1941-ci 
ildə universitetdən 1285 nəfər cəbhəyə yollanmışdı. 1941-ci ilin sentyabrında 
universitetin rektoru vəzifəsinə Ş.R.Əliyev təyin edildi. O, 1945-ci ilin aprelinə 
qədər bu vəzifəni şərəflə yerinə yetirdi. 
Müharibə illərində mövcud şəraitlə əlaqədar ali məktəblərin strukturunda 
böyük dəyişiklik oldu. 1941-1942-ci illərdə Pedaqoji İnstitut, Qiyabi Pedaqoji 
İnstitut, Dövlət Bədən Tərbiyəsi İnstitutu və Xarici dillər fakültəsi BDU-ya bir-
ləşdirildi. Beləliklə, 1943-1944-cü tədris ilində universitetdə 10 fakültə: fizika-
riyaziyyat, kimya, biologiya, tarix, filologiya, hüquq, iqtisadiyyat, xarici dillər, 
bədən tərbiyəsi, geoloji-coğrafiya fakültələri və 49 kafedra fəaliyyət göstərirdi.  
Müharibə illərində Azərbaycan ali məktəb sistemi hərbi  şəraitə uyğun 
olaraq yenidən quruldu. Ali məktəblərin tələbə və müəllimlərinin orduya səfər-
bər edilməsi ilə əlaqədar olaraq təhsil müddəti qısaldıldı. Yeni keçici xarakter 
daşıyan tədris planları və ixtisar edilmiş proqram üzrə kadr hazırlığına başlan-
 
35

---

dı. 1941-1942-ci tədris ilində üç illik tədris planına keçildi. Qış  tətilləri ləğv 
edildi, daha intensiv tədris prosesi tətbiq edilməyə başlandı. 
1944-1945-ci illərdə universitetin hospitala çevrilmiş binasının özünə 
qaytarılması onun işində yeni quruculuq mərhələsinin başlanmasını təmin etdi.  
Müharibə illərində böyük çətinliklərə, müəllim kadrların çatışmazlığına 
baxmayaraq universitet kollektivi yüksək ixtisaslı kadr hazırlığı  işini davam 
etdirmiş, 4 ildə 719 nəfər kadr hazırlamışdı. Universitetdə tədris prosesinin təş-
kili ilə yanaşı, elmi-tədqiqat işinin aparılmasına, aspirantura yolu ilə elmi kadr-
ların hazırlanmasına, namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının müdafiəsinə 
də xüsusi diqqət yetirilmişdi. 1940-1945-ci illərdə 211 aspirant təhsil almış, on-
ların əksəriyyəti öz namizədlik dissertasiyalarını müdafiə etmişdi. 1941-1945-
ci illərdə universitetin elmi şuralarında 13 doktorluq və 118 namizədlik disser-
tasiyası müdafiə edilmişdi. Müharibə illərində universitetin kadr korpusuna ca-
van kadrlar daxil olmuşdu. Artıq 1945-ci ildə universitetdə 331 müəllim çalı-
şırdı. Bunlardan 29 nəfəri elmlər doktoru, professor, 107 nəfəri elmlər nami-
zədi, dosent, 195 nəfəri isə müəllim idi. Bu, o dövr üçün çox böyük rəqəm idi.  
Böyük Vətən müharibəsi 1945-ci ildə qələbə ilə qurtardıqdan sonra uni-
versitetin inkişafında yeni mərhələ başlandı. Bu mərhələdə universitetin struk-
turu təkmilləşdi, maddi-texniki bazası möhkəmləndi, müharibə illərində alınan 
binalar özünə qaytarıldı, tədris prosesində islahatlar aparılmaqla təkmilləşmiş 
tədris planına keçildi, kadr potensialı gücləndi, elmi-tədqiqat işi aparılmasında, 
daha aktual mövzuların tədqiqində, yeni elmi istiqamətlərin müəyyənləşməsin-
də canlanma baş verdi. Müharibədən sonrakı beşillikdə Bakı Dövlət Universi-
tetinə Azərbaycan elminin görkəmli korifeylərindən biri, görkəmli filoloq, 
Əməkdar elm xadimi, akademik Abdulla Qarayev başçılıq etmişdir. Professor 
A.Qarayev müharibə illərində universitetdə elmi işlər üzrə prorektor işləmiş, 
1945-ci ilin aprelində rektor vəzifəsinə təyin edilmiş, bu vəzifədə 1950-ci ilin 
noyabrına qədər işləmişdir. Onun rektorluğu dövründə universitetin strukturun-
da böyük dəyişikliklər baş vermiş, yeni fakültələr,  şöbələr, kafedralar, elmi 
laboratoriyalar, ixtisaslar açılmışdır. 1945-1946-cı illərdə universitetin filoloji 
fakültəsinin yanında jurnalistika, 1946-1947-ci illərdə incəsənətşünaslıq, yenə 
həmin tədris ilində məntiq psixologiya, kitabxanaçılıq şöbələri açılmışdır.  
Beləliklə, 1946-1947-ci tədris ilində universitetdə 8 fakültə: filologiya, 
tarix, şərqşünaslıq, geoloji-coğrafiya, hüquq, fizika-riyaziyyat, kimya və biolo-
giya fakültələri fəaliyyət göstərirdi. Bu fakültələrdə 52 kafedra, 52 kabinet və 
laboratoriya, 2 muzey var idi. Təkcə 1948-1949-cu tədris ilində 7 yeni kabinet 
və laboratoriya yaradılmışdır. Universitetin professor-müəllim heyətinin tərki-
bində  əhəmiyyətli kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliyi baş vermiş, universitetə 
çox güclü alimlər, xüsusilə istedadlı gənclər gəlmişdi. 1950-ci ildə artıq univer-
sitetdə 21 elmlər doktoru, professor və 155 elmlər namizədi, dosent işləyirdi. 
Universitetin professor-müəllim heyətinin sayı 316-ya çatmışdı. Müharibədən 
 
36

---

sonrakı beşillikdə universitetin qəbul planı ilbəil artmış, 1946-1950-ci illər  ər-
zində universitetə 3397 nəfər tələbə qəbul edilmiş, universiteti 1515 nəfər yük-
sək ixtisaslı mütəxəssislər bitirmişdir. 
1950-ci ildə  Əməkdar elm xadimi, görkəmli  ədəbiyyatşünas alim Cəfər 
Xəndan Hacıyev Bakı Dövlət Universitetinə rektor təyin edildi. Bu təyinata qə-
dər o, filoloji fakültənin dekanı vəzifəsində çalışmışdı. Təhsil prosesinə və uni-
versitetin elmi işlərinə yaxından bələd olan professor Cəfər Xəndan akademik 
A.Qarayevin apardığı islahatları müvəffəqiyyətlə davam etdirdi. Onun rektor 
kimi uğurlu fəaliyyəti nəticəsində universitetə ayrılan maliyyə vəsaiti bir neçə 
dəfə artırıldı. Tələbə qəbulu planında universitetin əyani, axşam və qiyabi şö-
bəsinə ayrılan yerlərin miqdarı əhəmiyyətli dərəcədə çoxalmışdı. Bu da respub-
likada müəllim kadrlara olan böyük tələbatla əlaqədar idi. Məhz buna görə də 
1940-cı illərdən fəaliyyətə başlayan universitetin qiyabi şöbəsinin işi  əsaslı 
şəkildə yenidən qurulmağa başladı. Əgər 50-ci illərdə universitetin tərkibində 4 
fakültənin -  filologiya, tarix, riyaziyyat və hüquq fakültələrinin qiyabi şöbəsi 
var idisə, artıq 60-cı illərdə 7 fakültənin qiyabi şöbəsi fəaliyyət göstərirdi. 50-
60-cı illərdən qiyabi şöbə ilə yanaşı axşam şöbəsi də yaradılmağa başladı. İlk 
axşam şöbələri 1958-1959-cu illərdə fizika və kimya fakültələrində yaradıldı.  
1950-60-cı illərdə universitetdə 5 yeni fakültə: şərqşünaslıq (1957), fizika 
(1959), iqtisadiyyat (1959), əmtəəşünaslıq (1959), kitabxanaçılıq (1962), jurna-
listika (1969) fakültələri təşkil edildi. Yeni fakültələrin yaranması və tələbə qə-
bulunun ilbəil artması ilə əlaqədar universitetdə bina çatışmazlığı hiss edilirdi. 
Bu cətinliyi nəzərə alan respublika hökuməti universitetə iki yeni bina vermiş-
dir. 1954-55-ci illərdə universitet 11460 kv.m sahəsi olan 4 binada yerləşirdi. 
Zahid Xəlilov küçəsində Bakı Dövlət Universiteti üçün 50-ci illərdən tikilən 
yeni binanın 1964-cü ilin sentyabrında istifadəyə verilməsi universitetin audito-
riya vəziyyətini xeyli yaxşılaşdırdı.  
Beləliklə, 60-cı illərin axırlarında Bakı Dövlət Universitetində  təbiət və 
humanitar elmlərin mühüm sahələrini əhatə edən 12 fakültə: mexanika-riyaziy-
yat, fizika, kimya, biologiya, ekoloji-coğrafiya, tarix, filologiya, şərqşünaslıq, 
kitabxanaçılıq-informasiya, hüquq, jurnalistika, ixtisasartırma və xarici tələ-
bələr fakültələri, həmçinin 64 kafedra, 86 laboratoriya, o cümlədən 4 problem 
laboratoriyası, 42 kabinet, 2 muzey fəaliyyət göstərirdi. Professor-müəllimlərin 
sayı 710 nəfərə çatmışdı. Universitetin əyani, qiyabi və axşam şöbələrində 12 
mindən artıq tələbə təhsil alırdı. 
1950-60-cı illərdə universitetə xalqımızın görkəmli şəxsiyyətləri, elm və 
təhsil təşkilatçıları akademik Y.H.Məmmədəliyev və akademik Ş.F.Mehdiyev 
başçılıq etmişlər. Azərbaycan elminin inkişafına böyük töhfələr verən, SSRİ 
məkanında və beynəlxalq aləmdə tanınan bu alimlərin təşkilatçılıq qabiliyyəti 
nəticəsində universitet böyük tərəqqi yolu keçmiş, beynəlxalq miqyasda tanın-
 
37

---

mağa başlamışdır. Məhz buna görədir ki, bu görkəmli şəxsiyyətlərin əziz xati-
rəsi universitet kollektivi tərəfindən əziz tutulur. 
Azərbaycanın müasir tarixinə dönüş  mərhələsi kimi daxil olan 60-70-ci 
illər Bakı Dövlət Universitetinin həyatında da əlamətdar olmuşdur. 1969-cu 
ildə Heydər  Əliyevin siyasi hakimiyyətə ilk gəlişi ilə Azərbaycan özünün 
həqiqi inkişaf yolunu tapdı. Bu dövrdə respublika ali məktəblərinin bayraqdarı 
olan Bakı Dövlət Universiteti Heydər Əliyevin qayğısı sahəsində bir çox uğur-
lar əldə etdi, elm, təhsil, mədəniyyət çiçəklənmə dövrünə qədəm qoydu. 
Azərbaycan dövlətinin qərarına  əsasən 1969-cu il noyabrın 1-də Bakı 
Dövlət Universitetinin 50 illik yubileyi keçirildi. Yubiley komissiyasının sədri 
Heydər Əliyev təntənəli iclasda çıxış etdi. Bu tarixi çıxış universitetin həyatın-
da çox əlamətdar hadisə idi. Çünki universitetin yarım əsrlik yubileyində onun 
dünya şöhrətli məzunu Heydər Əliyev çıxış edirdi. Universitetin çoxsaylı kol-
lektivi həmişə bu tarixi hadisəyə görə iftixar hissi keçirmişdir. O vaxta qədər 
formalaşan ənənələrin əksinə olaraq Heydər Əliyevin Azərbaycan dilində çıxış 
etməsi xalqımız tərəfindən böyük ruh yüksəkliyi ilə qarşılandı, milli şüurun 
formalaşmasına, milli dilin statusunun möhkəmlənməsinə səbəb oldu.  
Heydər Əliyev bu parlaq nitqində universitetin 50 ildə keçdiyi inkişaf və 
tərəqqi yolunu yüksək qiymətləndirərək deyirdi: “Bu gün Azərbaycan Dövlət 
Universitetinin keçdiyi yarım əsrlik yola yekun vurarkən tam əsasla deyə bilə-
rik ki, yubliyar bu yüksək ada layiq olduğunu özünün bütün fəaliyyəti ilə sübut 
etmişdir”.  
Heydər Əliyevin bu proqram xarakterli nitqində universitet kollektivinin 
qarşısında elmin, təhsilin və  mədəniyyətin inkişafına mühüm əhəmiyyət ver-
məklə yüksək ixtisaslı mütəxəssis kadrlar hazırlamaq kimi çox mühüm vəzifə 
qoymuşdu. Universitet kollektivi bu vəzifələrin öhdəsindən layiqincə gəlmiş və 
böyük uğurlar qazanmağa müvəffəq olmuşdu. 70-80-ci illərdə universitetin 
maddi-texniki bazası qat-qat yüksəlmiş, tələbə  qəbulu ilbəil artmış, yeni 
ixtisaslar açılmış, kadr hazırlığının keyfiyyəti yüksəlmiş, universitet yeni elmi 
istiqamətlərdə inkişaf etməyə başlamış, universitetin beynəlxalq əlaqələri xeyli 
genişlənmişdi. 1970-78-ci illərdə universitetə 12428 tələbə qəbul edilmiş, uni-
versiteti hər il 1200-dən artıq tələbə bitirmişdir. Bu illərdə elmi-tədqiqat işləri 
də böyük vüsət almış, 1676 mövzuda elmi-tədqiqat işi yerinə yetirilmiş, 148 
adda monoqrafiya, 325 adda dərslik, 8423 adda dərs vəsaiti nəşr edilmişdir. 
1977-78-ci tədris ilində 9 mərtəbəli 1-ci tədris korpusunun istifadəyə ve-
rilməsi universitetin auditoriya problemini həll etmiş, tədris prosesinin səmərəli 
təşkilinə  səbəb olmuşdur. Universitet tələbələri üçün yataqxana şəhərciyinin 
salınmasına da 70-ci illərdə başlanılmışdır. Bu dövrdə universitetə akademik 
Faiq Bağırzadə  rəhbərlik etmişdir. Universitetin inkişafında mühüm xidməti 
olan F.M.Bağırzadə universitetin tarixində ən çox işləyən rektor (1970-ci ildən 
1987-ci ilə qədər) olmuşdur.  
 
38

---

70-80-ci illər Bakı Dövlət Universitetinin həyatında yeni mərhələ - 
Heydər Əliyev mərhələsi olmuşdur. Bu dövrdə Heydər Əliyev duhası universi-
tetin inkişaf yolunu işıqlandırmış, uğurlu gələcəyə istiqamətləndirmişdir. 
70-80-ci illər Bakı Dövlət Universitetinin tarixində universitetin maddi-
texniki bazasının əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndirilməsi, kadr hazırlığının 
keyfiyyətcə yüksəldilməsi, dünya elminin aktual problemlərinə həsr edilmiş el-
mi tədqiqatların aparılması, beynəlxalq  əlaqələrin genişləndirilməsi uğrunda 
mübarizə illəri olmuşdur. Bu dövrdə Bakı Dövlət Universitetinin əldə etdiyi ən 
böyük nailiyyət onun kadr potensialının, professor-müəllim heyətinin tərkibi-
nin həm kəmiyyətcə, həm də keyfiyyətcə inkişaf edib möhkəmləndiyi illər kimi 
xarakterizə edilir. Bu illərdə yeni fakültələr, kafedralar, tədris və elmi laborato-
riyalar yaradılmışıdır. 1961-ci ildə  fəaliyyəti dayandırılmış universitet nəşriy-
yatı 1979-80-ci tədris ilində yenidən işə başladı. 70-ci illərdə universietdə təd-
ris prosesinə texniki vasitələrin tətbiqinə başlanmış, 15 ixtisaslaşdırılmış audi-
toriya yaradılmışıdı. Unversitetdə 12 fakültə, 70 kafedra, 15 kabinet və labora-
toriya fəaliyyət göstərirdi. Universitet SSRİ-nin və dünyanın 170-dən artıq elmi 
və tədris müəssisəsi ilə əlaqə yaratmışdı. Bu işdə universitetin 1974-cü ildə El-
mi Kitabxana statusu almış kitabxanası mühüm rol oynayırdı. Elmi Kitabxana 
SSRİ-nin və dünyanın 171 elmi və tədris müəssisələri ilə elmi nəşrlərin müba-
diləsini aparırdı. Universitet xarici ölkələr üçün kadr hazırlayan ali məktəblər 
içərisində aparıcı yerlərdən birini tuturdu. 1983-cü ildə universitetdə dünyanın 
61 ölkəsindən 500-dən artıq tələbə təhsil alırdı.  Əgər 1970-71-ci tədris ilində 
universitetdə 710 professor-müəllim çalışırdısa, bunların 56 nəfəri professor, 
223 nəfəri dosent, 240 nəfəri baş müəllim, 191 nəfəri müəllim idi. 1988-89-cu 
dərs ilində 1137 professor-müəllim, o cümlədən 170 professor, 442 dosent, 342 
baş müəllim, 198 müəllim çalışırdı. Yəni on ildə müəllimlərin sayı 427 nəfər, o 
cümlədən professorların sayı 114 nəfər, dosentlərin sayı 219 nəfər, baş müəl-
limlərin sayı 198 nəfər, müəllimlərin sayı 7 nəfər artmışdı. 1978-79-cu dərs 
ilində universitetdə 13425 nəfər tələbə  təhsil alırdı. Bunlardan 6325 nəfər 
əyani, 3092 nəfər axşam, 3192 nəfər qiyabi şöbənin tələbələri idi. 
80-ci illərin axırı - 90-cı illərin əvvəllərində respublikada baş verən pro-
seslər, iqtisadi, siyasi və sosial böhran Bakı Dövlət Universitetindən də yan 
keçməmişdi. Ölkədə hökm sürən anarxiya universitetin tədris prosesinə ciddi 
təsir göstərirdi. Tələbələr arasında dərsə gəlməmək halları ciddi xarakter almış-
dı. Müəllimlərin sosial durumunun çox aşağı olması bir çox görkəmli alimlərin 
xarici ölkələrə getməsinə  və öz peşəsindən uzaqlaşmasına səbəb olmuşdu. 
Dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitin dəfələrlə azalması universitetin maddi-tex-
niki bazasının zəifləməsinə səbəb olmuş, tədris və elmi-tədqiqat laboratoriyala-
rı yeni avadanlıq almaqdan məhrum edilmişdi. Universitetdə tez-tez rektorların 
dəyişməsi ümumi işə olduqca mənfi təsir göstərirdi. 1987-93-cü illərdə univer-
 
39

---

sitetdə dörd rektor - Məmmədov Y.M (1987-1989), Quliyev C.B. (1989-1990), 
Qasımov M.G. (1990-1992), Səməndərov F.V (1992-1993) dəyişmişdi. 
Bakı Dövlət Universitetinin 90 il ərzində keçdiyi yolun əsas və olduqca 
zəngin mərhələlərindən biri Azərbaycan Respublikasının öz dövlət müstəqilli-
yini bərpa etdikdən sonrakı mərhələdir. Bilavasitə ulu öndər Heydər Əliyevin 
adı ilə bağlı olan bu mərhələ bir çox cəhətdən əlamətdar olmuş böyük hadisə-
lərlə dolu olan bir mərhələ kimi universitetin tarixində  dərin izlər qoymuş, 
onun fəaliyyətinə yeni müstəqilliyin ab-havasını gətirmişdir. 
Heydər Əliyevin 1993-cü ilin iyununda hakimiyyətə gəlməsi universitetin 
böhran vəziyyətindən çıxması, təhsil islahatlarının aparılması, təhsilin müasir 
dünya təhsil sisteminə inteqrasiya edilməsi üçün əlverişli prespektivlər açdı. 
1993-cü ildən başlayaraq Bakı Dövlət Universitetinin təhsil və elmi həya-
tında olduqca böyük dəyişiklik baş verdi. Universitetin maddi-texniki bazasını 
möhkəmləndirmək üçün ciddi tədbirlər həyata keçirildi. İlbəil universitetə ayrı-
lan vəsait və  tələbə  qəbulu artırıldı. Tədris prosesində ciddi islahatlar həyata 
keçirildi. Tədris intizamı möhkəmləndi. Universitetə avadanlıq almaq üçün 
vəsait ayrılması xeyli artdı. Universitetin beynəlxalq əlaqələri genişlənirdi, belə 
ki, o, artıq müstəqil dövlətin aparıcı universiteti kimi dünyanın qabaqcıl dövlət-
ləri ilə əlaqələr qurmaq imkanı əldə etdi.  
Müstəqil respublikamızın ayrı-ayrı nadir ixtisaslara tələbatının artması və 
kadr potensialının güclənməsi ilə  əlaqədar məhz Heydər  Əliyevin qayğısı 
nəticəsində BDU-da ilahiyyat fakültəsi, beynəlxalq hüquq və beynəlxalq 
münasibətlər fakültəsi, yeni ixtisaslar açıldı.  
BDU-nun beşdən artıq Beynəlxalq Universitetlər Assosiasiyasının üzvü 
olması onun beynəlxalq əlaqələrini daha da genişləndirdi. 1993-cü ildən başla-
yaraq universitetin 100-dən artıq tələbə, magistrant və aspirantı xarici ölkə uni-
versitetlərində təhsil almışdır. 
BDU-nun respublikamızda elm, mədəniyyət və təhsilin inkişafında böyük 
xidmətlərini yüksək qiymətləndirən, universitetin məzunu olması ilə fəxr edən 
ulu öndər Heydər  Əliyev demişdir: «Bakı Dövlət Universiteti Azərbaycan 
xalqının, Azərbaycan Respublikasının milli sərvətidir, milli iftixarıdır». 
XX əsrin görkəmli dövlət xadimi, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri 
Heydər Əliyevin özü də Bakı Dövlət Universitetinin məzunu və böyük iftixarı-
dır. Heydər Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin məzunu olması ilə fəxr etdiyi 
kimi, bu gün Bakı Dövlət Universitetinin kollektivi də Heydər Əliyevin adı ilə, 
doğma universitetimizin ləyaqətli məzunu olması ilə  fəxr edir. Ona görə ki, 
dünya  şöhrətli dahi şəxsiyyət, beynəlxalq nüfuza malik siyasi lider, müstəqil 
Azərbaycan dövlətçiliyinin etibarlı qarantı, bugünkü inkişaf etmiş dövlətimizin 
memarı, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri səviyyəsinə  qədər yüksələn, 
Tanrı möcüzəsi olan Heydər  Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin tarix fakül-
 
40

---

təsini 1957-ci ildə bitirmişdir. Bu dahi şəxsiyyətin adı tarix fakültəsinin və 
Bakı Dövlət Universitetinin Qızıl fonduna düşmüşdür. 
Heydər  Əliyevin təhsil aldığı illərdə  və respublikaya rəhbərlik etdiyi 
dövrdə universitetlə əlaqələri Bakı Dövlət Universitetinin şanlı tarixinin böyük 
və əlamətdar bir mərhələsini təşkil edir. Bakı Dövlət Universitetinin tərəqqi və 
inkişafının  ən məhsuldar dövrü olan son 30 il məhz onun adı ilə  qırılmaz 
tellərlə bağlıdır. Ulu öndər Heydər  Əliyev universitet rəhbərliyinin yeni ka-
drlarla möhkəmləndirilməsinə olduqca böyük diqqət yetirirdi. 
Məhz buna görədir ki, universitetin Böyük Elmi Şurası 1994-cü il 28 ok-
tyabr tarixli geniş iclasında Azərbaycan xalqı, dövləti, elmi və təhsili qarşısında 
əvəzsiz xidmətlərinə görə Heydər Əlirza oğlu Əliyevə Bakı Dövlət Universite-
tinin Fəxri Doktoru adının verilməsi haqqında yekdil qərar qəbul etdi. Univer-
sitetimizin kollektivi bununla fəxr edir.  
1994-cü ildə görkəmli hüquqşünas alim, hüquq elmləri doktoru, professor 
Murtuz  Ələsgərov universitetə rektor təyin edildi. Professor M.Ələsgərov 
1996-cı ildə Milli Məclisin sədri seçildikdən sonra görkəmli elm və təhsil təş-
kilatçısı, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Əməkdar elm xadimi, professor 
Misir Mərdanov universitetin rektoru vəzifəsinə irəli çəkildi. 1998-ci ildə pro-
fessor M.Mərdanov Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri təyin edildikdən 
sonra rektor vəzifəsinə görkəmli kimyaçı alim, Əməkdar elm xadimi, akademik 
Abel Məhərrəmov təyin edildi. Göründüyü kimi, hər üç şəxs, respublikamızın 
görkəmli alimləri, elm və təhsil təşkilatçıları, dövlət xadimləri olmaqla respub-
lika ictimaiyyəti tərəfindən tanınan və müsbət qarşılanan şəxsiyyətlərdir. Məhz 
1994-cü ildən başlayaraq Bakı Dövlət Universiteti kollektivinin əldə etdiyi mü-
vəffəqiyyətlərdə bu görkəmli şəxsiyyətlərin rolu az olmamışdır. 
Professor M.Ələsgərov tərəfindən başlanan islahatlar professor M.Mərda-
nov tərəfindən davam etdirilmişdir. Lakin bu islahatların başa çatdırılması və 
universitetdə böyük quruculuq işinin aparılması universitet kollektivi tərəfin-
dən “qurucu rektor” kimi qəbul edilən akademik Abel Məhərrəmovun adı ilə 
bağlıdır. Abel Məhərrəmov rektor təyin edildiyi ilk gündən bütün bilik və baca-
rığını, daxili enerjisini və potensial imkanlarını doğma universitetin tərəqqisi-
nə, təhsil sisteminin yüksəldilməsinə və təkmilləşdirilməsinə istiqamətləndirdi, 
bu ali təhsil ocağını beynəlxalq standartlara cavab verən dünya universitetləri 
sırasına çıxara bildi. A.Məhərrəmov sözün əsl mənasında çoxsaylı kollektivi 
vahid bir orqanizm kimi hərəkətə  gətirdi və onun ahəngdar mexanizm kimi 
zərgər dəqiqliyi ilə sistemli və fasiləsiz fəaliyyətinə, hamını bir nəfər kimi uni-
versitetin tədris-metodik, elmi tədqiqat işinə cəlb etməyə nail oldu. Qısa zaman 
çərcivəsində universitetin tədris-maddi bazası xeyli möhkəmləndi. 
Abel müəllimin düzgün və  məqsədyönlü rəhbərliyi sayəsində BDU-nun 
maddi-texniki bazası xeyli möhkəmlənmiş, yeni tədris korpusları istifadəyə ve-
rilmiş, tələbələr üçün idman kompleksləri tikilmiş, müəllimlər və  tələbələr 
 
41

---

üçün hər korpusda yeməkxanalar istifadəyə verilmiş, gözəl və yaraşıqlı univer-
sitet şəhərciyi yaradılmış və ən mühümü güclü elmi-pedaqoji potensiala malik 
olan mehriban kollektiv formalaşmışdır. Universitetdə aparılan işlərin miqyası-
na görə son on ili universitetin intibah dövrü kimi xarakterizə etmək olar. Bu 
intibah özünü universitetin hərtərəfli, kompleks inkişafında göstərmişdir.  
Zənnimizcə, bu kompleks inkişafa daxil olan amillər içərisində aşağıdakı 
mühüm problemlərə də geniş diqqət yetirilmişdir: 
1)
 
universitetin madi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, on mərtəbə-
li yeni tədris korpusunun istifadəyə verilməsi, tələbə qəbulunun ilbəil artırılma-
sı, kadr potensialının möhkəmləndirilməsi; 
2)
 
universitetin tədris prosesinin daha da təkmilləşdirilməsi, tədrisin key-
fiyyətini yaxşılaşdırmaq üçun islahatlar aparılması, tədrisin texniki vasitələrlə 
təmin edilməsi, tədris prosesində kompüter texnologiyasından istifadə edilmə-
si, yeni fakültələr, ixtisaslar, kafedralar açılması, tədris intizamının möhkəm-
ləndirilməsi, dünyanın qabaqcıl ölkələrinin iş  təcrübəsindən istifadə edilməsi, 
yeni dərsliklərin və dərs vəsaitlərinin yazılıb çap etdirilməsi; 
3)
 
universitetdə bu yeni elmi-tədqiqat laboratoriyalarının yaradılması, el-
mi laboratoriyaların yeni cihazlarla, avadanlıqlarla təchiz edilməsi, kafedrada 
aparılan elmi-tədqiqatların istiqamətlərinin müasir şəraitlə, respublikanın qarşı-
sında duran çağdaş vəzifələrlə əlaqələndirilməsi, doktorluq və namizədlik dis-
sertasiyalarının keyfiyyətcə yaxşılaşdırılmasına diqqətin artırılması, elmin 
müxtəlif sahələrinə dair monoqrafiyaların, dərs vəsaitlərinin və  dərsliklərin, 
metodik göstərişlərin çap etdirilməsi kimi mühüm məsələlər geniş yer tutmuş-
dur. Universitetin elmi xəbərlərinin nəşrinin daha da təkmilləşməsi, universitet 
nəşriyyatının fəaliyyətinin genişləndirilməsi.  
1998-ci ildə universitetin rektoru professor Misir Mərdanov Azərbaycan 
Respublikasının təhsil naziri təyin edildikdən sonra rektorluq vəzifəsi bir ilə 
yaxın boş qaldı. Bu müddətdə möhtərəm prezident Heydər Əliyev universitetə 
kimin rektor göndərilməsini ciddi şəkildə araşdırırdı. Seçim xeyli uzandı. Nə-
hayət, ulu öndər Heydər Əliyevin seçimi Abel Məmmədəli oğlu Məhərrəmov 
oldu və o, 1998-ci ildə Bakı Dövlət Unisersitetinə rektor təyin edildi. Öz uzaq-
görənliyi ilə həmişə fərqlənən ulu öndər bu seçimində də yanılmamışdı. 
Ali məktəb sistemini dərindən bilən Abel Məhərrəmov kiçik bir zaman 
kəsiyində müstəqilliyin qarşıda qoyduğu vəzifələrə, dövlətin ardıcıl həyata ke-
çirdiyi təhsil islahatının tələblərinə uyğun olaraq universitet təhsilində  və el-
mində mühüm nailiyyətlər əldə etməyə, böyük quruculuq işləri aparmağa mü-
vəffəq oldu. Onun quruculuq sahəsində əldə etdiyi nailiyyətləri sovet dövründə 
bir neçə onillikdə aparılan işlərə bərabər tutmaq olar. Hər şeydən əvvəl rektor 
universitetin maddi-texniki bazasını möhkəmləndirmək üçün ciddi tədbirlər 
görməyə başladı. Rektorun səyi nəticəsində maddi-texniki bazanın möhkəm-
ləndirilməsinə ayrılan vəsait orta hesabla ilbəil 2-3 dəfədən çox artırıldı. Uni-
 
42

---

versitetin əsas binası 60-cı illərdən bəri - son 40 ildə təmir edilməmişdi. Bina-
nın həm xarici görünüşü, həm daxili, həm də dam örtüyü bərbad vəziyyətə düş-
müşdü. Rektorun ciddi səyi nəticəsində universitetin əsas binasına yeni həyat 
verildi. Onun çöl divarları təmizləndi, daxilində bütün dərs otaqları, auditoriya-
lar, laboratoriyalar, böyük və kiçik akt zalları, inzibati binalar əsaslı surətdə, 
müasir dünya standartlarına müvafiq təmir olunmuş, qiymətli avadanlıqlarla 
təchiz edilmişdir. Son 80 ildə universitetin auditoriyaları  və laboratoriyaları 
belə yüksək səviyyəli mebellə təmin edilməmişdir.  
Abel Məhərrəmovun  ən böyük xidməti universitet şəhərciyinin yaradıl-
ması oldu. İnsanların gözü qarşısında xarici ölkələrdə olan universitet şəhərcik-
lərini xatırladan şəhərciyin yaradılması və tədricən bu şəhərciyin gözəl istirahət 
və mədəniyyət parkına çevrilməsi universitetin çoxminli kollektivi üçün böyük 
hədiyyə idi. Bu şəhərciyin bəzəyi olan idman kompleksi, 1000 nəfərə  qədər 
tutumu olan örtülü stadion, müasir texnologiyanın son nailiyyətlərinə müvafiq 
tikilmiş üzgüçülük hovuzu tələbə  və müəllimlərin  ən çox sevdiyi bir idman 
qurğusuna çevrilmişdir.  
Respublikamızın dövlət büdcəsində ciddi gərginlik olduğu bir zamanda 
böyük çətinliklə də olsa, Abel Məhərrəmov rektorluğa başladığı ilk günlərdən 
universitetin yarımçıq qalmış (ancaq tədris korpusunun bünövrəsi qoyulmuşdu) 
yeni tədris korpusunun tikintisini davam etdirməyə müvəffəq oldu. İndi 10 
mərtəbədən 250 otaqdan, 13500 kv metr sahədən ibarət olan bu korpusun tikin-
tisi başa çatdırılmışdır. Tələbələrə və professor-müəllim heyətinə xidmət etmək 
üçün yeni binada 300 m
2 
sahədə poliklinika və 350 m
2
 sahədə yeməkxana yer-
ləşir ki, bu da müasir dünya standartlarına cavab verir.
 
Bu bina universitetin 90 
illiyinə dövlətimizin böyük hədiyyəsidir. 
Gözoxşayan və yaraşıqlı bu tədris korpusunda tarix, mexanika-riyaziyyat 
və  tətbiqi riyaziyyat fakültələri yerləşir. Müasir standartlara uyğun tikilən və 
istifadəyə verilən bu korpusda müəllim və  tələbələr üçün hər cür şərait 
yaradılmışdır. Yeni tədris korpusunun təntənəli açılış  mərasimində  çıxış edən 
möhtərəm Prezident İlham Əliyev demişdir: “Mən bu gün çox şadam ki, Bakı 
Dövlət Universiteti təzə korpusunun açılışı ilə  tələbələrə  və müəllimlərə yeni 
şərait yaradır…”  
Cənab Prezidentimiz bu gözəl gün münasibəti ilə universitetin bütün 
kollektivini ürəkdən təbrik etdi. Bu, universitet kollektivi üçün böyük fəxrdir 
və fəaliyyətimizə verilən dəyərli qiymətdir. 
Bakı Dövlət Universitetinin tarixinə intibah dövrü kimi daxil olan son on 
ildə bütün sahələrdə onilliklərə bərabər böyük inkişaf baş vermişdir. Bu inkişa-
fı daha dəqiq və hərtərəfli göstərmək üçün rəqəmlərə müraciət edək: Fakültələ-
rin miqdarı 1999-cu ildə 15, 2008-ci ildə  16;  kafedraların miqdarı 1999-cu il-
də  113, 2008-ci ildə 125; ixtisasların miqdarı 1999-cu ildə 50, 2008-ci ildə 55; 
tədris laboratoryalarının miqdarı 1999-cu ildə  70, 2008-ci ildə  73; tələbələrin 
 
43

---

sayı 1999-cu ildə 14.000-ə yaxın, 2008-ci ildə 17081 nəfər; professor-müəllim 
heyəti 1999-cu ildə  1287, 2008-ci ildə 1317 nəfər olmuşdur. 
Hazırda Bakı Dövlət Universitetində 16 fakültə, 121 kafedra, 2 elmi-təd-
qiqat institutu, 4 elmi-tədqiqat mərkəzi, 1 elmi-tədqiqat hissəsi, 20 elmi-tədqi-
qat laboratoriyası fəaliyyət göstərir. Bu struktur bölmələrdə 2897 nəfər əmək-
daş çalışır. Professor-müəllimlərdən 300 nəfəri elmlər doktoru, 900 nəfərə qə-
dəri elmlər namizədidir. Müəllimlərin 217 nəfəri professor, 530 nəfəri dosent, 
318 nəfəri baş müəllim, 214 nəfəri müəllim, 16 nəfəri isə assistent vəzifəsini 
tutur. Professor-müəllim heyətinin tərkibində AMEA-nın 10 nəfər həqiqi üzvü
 
(akademik), 14 nəfər müxbir üzvü, 18 nəfər Azərbaycan Respublikasının 
Əməkdar elm xadimi, 20 nəfər digər fəxri adlara layiq görülmüş şəxs, 40 nəfər 
orden və medallarla təltif edilmiş əməkdaş vardır. Universitet əməkdaşlarından 
13 nəfəri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatıdır. 
Fikrimizcə, bu rəqəmlər ötən müddət ərzində Bakı Dövlət Universitetinin 
elmi-pedaqoji potensialının inkişaf dinamikasını aydın  şəkildə göstərir və 
kollektivimiz bu böyük nailiyyətlərlə fəxr edə bilər. 
Universitetin son on illik fəaliyyətində diqqətəlayiq işlərdən biri də müa-
sir dövrün tələblərinə cavab verən nəşriyyat işinin təşkili olmuşdur. Bakı Uni-
versiteti Nəşriyyatına ikinci tədris korpusunda 1500 kv.metrlik sahəsi olan bina 
ayrılmış, nəşriyyat üçün 1 milyon 500 min ABŞ dolları qiymətində yeni mət-
bəə avadanlığı, çap maşınları, elektron cihazlar və digər müasir çap texnikası 
alınmışdır. Universitetin büdcəsindən dərsliklər, dərs vəsaitləri, metodik göstə-
rişlər, fənn proqramları çap etmək üçün müntəzəm olaraq vəsait ayrılmışdır. 
Son on ildə universitet nəşriyyatında 1000 ada yaxın dərslik, dərs vəsaiti, meto-
dik göstəriş, monoqrafiya, fənn proqramları və s. çap çox böyük nailiyyətdir. 
Nəşriyyatda çap edilən dərsliklərin, demək olar ki, əksəriyyəti universitet alim-
ləri tərəfindən müstəqillik illərində yazılan orijinal dərsliklərdir. 
Beləliklə, müstəqillik illərində böyük inkişaf yolu keçmiş Bakı Dövlət 
Universiteti təkcə respublikamızda deyil, respublikamızdan çox-çox uzaqlarda, 
dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində böyük şöhrət qazanmış, dünya universitet-
ləri içərisində özünəlayiq yer tutmuşdur. 
Son on ildə Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, akademik A.M.Məhərrə-
movun xidmətləri dövlətimiz, respublikanın elm və  təhsil ictimaiyyəti, xarici 
dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Abel 
Məhərrəmovun xidmətləri universiteti ucaltdığı kimi universitetin nailiyyətləri 
də Abel Məhərrəmovu ucaltmışdır. Abel Məhərrəmov 11 fevral 2000-ci ildə 
kimya elmi sahəsində əldə etdiyi böyük nailiyyətlərə görə prezident H.Əliyevin 
fərmanı ilə “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi” fəxri adına, 10 
iyun 2000-ci ildə Tehranda keçirilən  İqtisadi  Əməkdaşlıq Təşkilatının qızıl 
medalına layiq görülmüşdür.  
 
44

---

A.M.Məhərrəmov 2002-2004-cü illərdə Qara Dəniz Hövzəsi Ölkələri 
Universitetləri Assosiasiyasının prezidenti olmuş, 2004-cü ildən isə vitse-prezi-
dentdir. O, elm və  təhsil sahəsində göstərdiyi təşəbbüskarlığa, milli təhsilin 
inkişafı və beynəlxalq təhsil məkanında inteqrasiya proseslərinə verdiyi töhfə-
lərə görə 2004-cü ildə Rumıniya Respublikasının ali dərəcəli “Komandoz” or-
deninə layiq görülmüşdür. 
2008-ci ildə akademik Abel Məhərrəmov Avropanın aparıcı elm və təhsil 
mərkəzlərindən biri sayılan Rumıniya Respublikasının Konstansa şəhərində 
yerləşən Ovidus Universitetinin Fəxri doktoru seçilmişdir. 
A.Məhərrəmov 2001-ci ildə AMEA-nın müxbir üzvü, 2007-ci ildə isə  
həqiqi üzvü (akademik) seçilmişdir. 2005-ci ildən isə o, Azərbaycan Respub-
likası Milli Məclisinin üzvü - millət vəkilidir. 
Akademik A.M.Məhərrəmov dəfələrlə bir sıra beynəlxalq elmi konfrans-
larda və simpoziumlarda, o cümlədən ABŞ, Türkiyə, Yaponiya, İtalya, Rusiya, 
İran, Bolqarıstan, Macarıstan və b. ölkələrdə maraqlı elmi məruzələrlə çıxışlar 
etmişdir. O, bir çox ixtiraların, elmi kəşflərin və beynəlxalq patentlərin müəlli-
fidir. Alim 33 müəlliflik şəhadətnaməsinin, 8 monoqrafiya, 37 dərslik və dərs 
vəsaitinin, o cümlədən Azərbaycan dillində ilk dəfə nəşr olunmuş “Kiçik kim-
ya ensiklopediyası”nın həmmüəlliflərindən biri, Azərbaycanda və xarici jur-
nallarda nəşr olunmuş 600-ə  qədər elmi əsərin müəllifidir. A.Məhərrəmovun 
rəhbərliyi ilə 21 kimya elmləri doktoru və namizədi hazırlanmışdır. 
Akademik Abel Məhərrəmov Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham 
Əliyevin 30 oktyabr 2009-cu il tarixli sərəncamı ilə  “Şöhrət” ordeni ilə təltif 
olunmuşdur. 
Müstəqillik illərində Bakı Dövlət Universitetinin maddi-texniki bazasının 
möhkəmləndirilməsi, tədris prosesinin yenidən qurulması, tədrisin keyfiyyəti-
nin daha da yüksəldilməsi ilə yanaşı olaraq o, respublikamızda elmin inkişafın-
da mühüm rol oynamış, elmi tədqiqatların həcminə və nəticələrinə görə öncül 
yerlərdən birini tutmaqla beynəlxalq aləmdə xüsusi nüfuz qazanmışdır. 
Bakı Dövlət Universiteti Azərbaycan təhsilinin inkişafı ilə yanaşı 
Azərbaycan elminin inkşafına da mühüm töhfələr vermişdir. Kollektivin son on 
ildə qazandığı elmi uğurlar və kəşflər deyilənləri bir daha təsdiq edir. Hazırda 
Bakı Dövlət Universitetinin bütün fakültə, kafedra və digər elmi-tədqiqat qu-
rumlarında təbiət və humanitar elmlərin aktual problemlərinə dair respublika-
mızın elm, təhsil, mədəniyyət və xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrini  əhatə 
edən, mühüm nəzəri və təcrübi əhəmiyyət kəsb edən elmi-tədqiqat işləri aparı-
lır. Bakı Dövlət Universitetində aparılan elmi-tədqiqat işləri öz aktuallığı ilə 
yanaşı olaraq geniş istiqamətləri ilə də fərqlənir. Məsələn, 2008-ci ildə 81 isti-
qaməti əhatə edən 230 mövzuda 1160 elmi iş yerinə yetirilmişdir.  
Bakı Dövlət Universitetində təbiət və humanitar elmlər üzrə aparılan elmi 
işlər böyük elmi-nəzəri və praktik əhəmiyyət kəsb etdiyindən onların bir çoxu 
 
45

---

AMEA-nın elmi hesabatına mühüm elmi nəticə kimi daxil olur. Məhz buna 
görədir ik,  son on ildə universitet əməkdaşları 85 ixtiraya patent ala bilmişdir. 
Universitetdə elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri rektor, akademik Abel Mə-
hərrəmovun ciddi səyi nəticəsində  təkmilləşmiş, 4 seriya üzrə “Bakı Dövlət 
Universitetinin Xəbərləri”nin nəşri işi qaydaya salınmışdır. Bununla yanaşı 
universitetin ayrı-ayrı fakültələrinin müxtəlif elm sahələrinə dair nəşr etdirdiyi 
10 elmi-nəzəri və metodik jurnal da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.  
Respublikamızda elmi-pedaqoji kadrların hazırlanmasında Bakı Dövlət 
Universitetinin xüsusi yeri vardır. Böyük həyati  əhəmiyyət kəsb edən bu işə 
universitet hələ XX əsrin 20-ci illərindən başlamış, sonralar bu prosesi davam 
etdirmiş, müstəqillik illərində isə onu daha da intensivləşdirmişdir. Universitet-
də elmi-pedaqoji kadrların hazırlanması aspirantura, dissertantura və doktoran-
tura yolu ilə  həyata keçirilir. Hazırda Bakı Dövlət Universitetinin əyani və 
qiyabi  şöbələrində 60-dan artıq ixtisas üzrə 200-ə yaxın aspirant, 85 ixtisas 
üzrə 429 nəfər dissertant təhsil alır.  
Elmi-pedaqoji kadrların hazırlanması sahəsində hələ 1997-ci ildən fəaliy-
yətə başalayan magistratura şöbəsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hazırda 
Bakı Dövlət Universitetinin magistaratura pilləsində 33 istiqamət, 156 ixtias-
laşma üzrə 1200-dən artıq magistrant təhsil alır ki, onların da 40 nəfəri xarici 
vətəndaşdır. 
Bütövlükdə Bakı Dövlət Universitetində 90 il ərzində 80 tələbə buraxılışı 
olmuş, xalq təsərrüfatının, elm, mədəniyyət və  təhsilin müxtəlif sahələri üzrə 
120 mindən artıq yüksək ixtisaslı kadr hazırlanmışdır. 
Bakı Dövlət Universitetinin 90 ildə keçdiyi inkişaf və  tərəqqi yolu, qa-
zandığı böyük uğurlar bir daha təsdiq edir ki, bu ali təhsil ocağı bundan sonra 
da Azərbaycan elminin, təhsilinin, mədəniyyətinin tərəqqi və inkişaf yolunu 
nurlu bir məşəl kimi işıqlandıracaqdır.