Kompyuter geometriyasi va grafikasi”

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. Adobe Photoshop dasturi.
2. PhotoShop dasturining interfeysi.
3. Asosiy menyu bo`limlari.
4. Uskunalar satridan foydalanuvchi usullari.
5.Chegara chiziqlarni ajratish usullari.
6. Chegara chiziqlarni sifatlash usullari.
7. Chiziqlarni segmentatsiyalash doir topshiriq bajaring.


7-Ma’ruza. Adobe Photoshop: Tasvirlarni fil’trlash.
Reja:
1. Tasvirlarni fil’trlash.
2. Tasvirlarni ajratish va joylashtirish.
3. Matn va grafik shakllar yaratish.
Tayanch so’z va iboralar: Kompyuter grafikasi; Rastr grafika; vektor grafika; AdobePhotoshop; Corel Draw; axborot texnologiya-larining tavsiflanishi; elektron ofis; kompyuter grafikasi; axborot texnologiyalari turlarining o‘zaro aloqasi; multimedia-texnologiya; interfeys;
PhotoShopning uskunalar satrida 23 ta tugma bo`lib, ular dastlab bitta ustun ko`rinishida joylashgan bo`ladi. Panelning sarlavha satrida joylashgan qo`shaloq uchburchak ko`rinishidagi tugmani bosib, uskunalarni ikki ustun ko`rinishida joylab chiqish mumkin. Yangidan paydo bo`lgan qo`shaloq uchburchaklarni yana bir marta bosib, uskunalar satrini avvalgi holatiga qaytarish mumkin.

6.2.2-rasm. PhotoShop dasturining uskunalar satri.

Uskunalar satri to`rt qismga ajratilgan bo`lib, ularning birinchisida oltita, ikkinchisida sakkizta, uchinchisida to`rtta, to`rtinchisida esa beshta tugma joylashgan. Uskunalar satridagi har bir tugmaga bir yoki bir nechta uskuna mos keladi. Shu sababli, uskunalar soni bir necha marta ko`p bo`lib, odatda, bitta tugma ostida bir nechta uskunalar joylashgan bo`ladi. Agar uskuna tugmasining o`ng quyi burchagida qora uchburchak bo`lsa, bu tugma ostida bir nechta uskuna borligini bildiradi.
Bunday tugma ustiga sichqonchani olib kelib, o`ng tugmasini bossak, bu tugmaga mos keladigan uskunalar ro`yxati paydo bo`ladi va ulardan keraklisini tanlab olish mumkin. Odatda, har bir tugma uchun klaviaturada biron bir klavisha mos qo`yilgan bo`lib, uni ketma-ket bir necha marta bosish bilan bu tugmaga mos uskunalardan keraklisini tanlab olish mumkin. Uskunalar ulardan foydalanib bo`linganidan keyin ham tanlanganligicha qoladi. Bu qulay bo`lsada, dastlab unga moslashish qiyin kechadi.[8]
Shuning uchun uskunadan foydalanib bo`lgach, darhol Рука (Dasta) uskunasini tanlashga odatlaning. Bu uskuna uskunalar satrining to`rtinchi bo`limida birinchi bo`lib joylashgan. U ishchi sohaga sig`maydigan katta o`lchamli tasvirning kerakli qismiga o`tish uchun xizmat qiladi. Buning uchun tasvirning ixtiyoriy joyida sichqonchaning chap tugmasini bosib, uni kerakli yo`nalishda sudrash yetarli. Asosiysi, bu uskuna tasvirga hech qanday o`zgarish kiritmaydi. Palitra deb rassomlar bo`yoqlarni aralashtirish uchun ishlatadigan taxtachaga aytiladi. Uskunalar satrida 70 dan ziyod uskunalar joylashgan. Lekin ular ham PhotoShopning barcha imkoniyatlarini ochib bermaydi. Uskunalarning keng imkoniyatlari palitralar yordamida ochiladi. Rassomlar palitraga kerakli bo`yoqlarni surtib, ulardan yangi rang hosil qilgani kabi PhotoShopda ham palitralar sohasiga kerakli palitralami joylab, ilova bilan ishlashni yanada qulay qilib olish mumkin.Palitralar ilova oynasining o`ng tomonidagi palitralar sohasida joylashgan bo`lib, muloqot oynalariga o`xshab ketadi. Lekin ulardan farqli ravishda palitralardan keraklilarini ekranga o`zimiz chiqaramiz yoki uni yopib qo`yamiz. Bu palitralar yigirmadan ortiq bo`lib, odatda, bir nechtasi birlashtirilgan bo`ladi. Ba’zi uskunalarning o`z palitralari bor, ba’zilari esa unchalik murakkab bo`lmay, ular bilan ishlash uchun parametrlar satri yetarli. Ba’zi palitralarda yangi uskunalar joylashgan, masalan, navigator, gistogramma, info palitralarini yangi uskunalar deb qarash mumkin. [7]
Ba’zi palitralarni PhotoShopning ajralmas qismi deb qarash mumkin. Masalan, Слои (Qatlamlar), Каналы (Kanallar), История (Oxirgi amallar) palitralari PhotoShopning o`ziga xos jihatlarini ochib beradiki, ularsiz PhotoShopni tasavvur ham qilib bo`lmaydi. Palitralardan keraklisini ekranga chiqarish uchun asosiy menyuning Окно (Oyna) bo`limidan foydalaniladi. Undagi bandlarning ba’zilarida bayroqchalar o`rnatilgan va bu palitralar ekranda ko`rinib turadi. Agar kerakli palitra ustida sichqonchaning chap tugmasini bossak, uning bayroqchasi o`rnatiladi va u ekranda paydo bo`ladi. Tanlangan band ustida sichqonchaning chap tugmasini yana bir marta bossak, bayroqcha olib tashlanadi va palitra ham ekrandan olib tashlanadi. Misol uchun, Навигатор (Yo`naltiruvchi) palitrasini ekranga chiqaraylik. Uning yordamida rasm masshtabini o`zgartish mumkin.

6.2.3-rasm. PhotoShop dasturining Окно (Oyna) bo`limi.

Bu palitra Гистограмма (Gistogramma) palitrasi bilan birgalikda ishlatiladi.
Uning o`ng yuqori burchagidagi ikki tugmadan chapdagisi palitrani yashirish, o`ngdagisi ekrandan olib qo`yish uchun xizmat qiladi. Ularning ostidagi tugma palitraning menyusini ochish uchun xizmat qiladi. Palitraning o`lchamlarini o`zgartirish uchun o`ng quyi burchagini sichqoncha yordamida sudrash kerak bo`ladi. Palitra oynasining yuqorisidagi sarlavha satrini sichqoncha bilan sudrab, oynani ekranning boshqa joyiga olib o`tish mumkin. Palitra oynasining pastki qismidagi surgichning ko`rsatkichini sichqoncha yordamida chapga sudrab rasm masshtabini kamaytirish,
o`ngga sudrab kattalashtirish mumkin. Surgichning o`ng tomonidagi tugma masshtabni kattalashtiradi. Chap tomonidagisi esa kichiklashtiradi.
Rasmning ishchi sohada ko`rinadigan qismi qizil ramkaga olib qo`yiladi. Ramkani sichqoncha bilan sudrab tasvirning ishchi sohadagi qismini surish mumkin.

6.2.4-rasm. Rasmning ishchi sohasi.

Masshtabni o`zgartirishning boshqa usullari ham mavjud. Ulardan eng
osoni klaviaturadagi qo`sh tugmalardan foydalanishdir. Ctrl+"+" (Ctrl va + tugmalarini bir paytda bosish) masshtabni kattalashtiradi. Ctrl+"-" esa masshtabni kamaytiradi. Dastak uskunasini ikki marta bosib, rasmni ishchi sohani to`liq egallaydigan qilib, masshtab uskunasini ikki marta bosib, 100% masshtabda rasmni ekranga chiqarish mumkin. Masshtab ekranning quyi qismidagi holat satrida ham ko`rsatiladi. Uni sichqoncha bilan tanlab, kerakli masshtabni kiritish mumkin.
Masshtab uskunasi ham rasm masshtabini o`zgartirish uchun xizmat qiladi. Sichqonchani bir marta bosib uni tanlaganimizda parametrlar satrida uning parametrlari paydo bo`ladi. Undagi kerakli tugmalar yordamida masshtabni o`zgartiramiz:

6.2.5-rasm. Masshtabni sozlash satri.

Ba’zi uskunalarda ular bilan ishlashni tugatmay turib, boshqa uskunani, shu
jumladan masshtab uskunasini tanlab bo`lmaydi. Bunday paytda Ctrl va Alt tugmalaridan foydalanish mumkin. Ctrlni bosib turib, sichqonchani ishchi sohada bir marta bossak, masshtab kattalashadi. Alt tugmasini bosib turib, sichqonchani bossak, masshtab kichiklashadi.