Kompyuter geometriyasi va grafikasi”

Photoshopda tasvirning geometrik shakl ko`rinishidagi qismini ajratib olish. Word matn protsessorida matn bo`lagini ajratib olishni esga olaylik. Matn harf va boshqa belgilarning ketma-ketligi bo`lgani sababli, uning bo`lagini ajratish uchun bo`lakning birinchi va oxirgi belgilarini tanlash yetarli edi. Vektorli tasvirda ham uning bir qismini ajratib olish unchalik qiyin emas. Vektorli tasvirda, masalan, Wordda yaratilgan chizmada, bir nechtagina obyekt bo`lganligi sababli ulardan keraklilarini ketma-ket tanlab chiqish mumkin. Rastrli tasvirda uning bo`lagini ajratib olish u qadar oson ish emas. Unda bir necha milliongacha piksellar bor va ularni birma-bir tanlab chiqishning iloji yo`q. Shu sababli rastrli tasvirlarda ularning bir bo`lagini ajratib olish uchun bu bo`lak (soha) ning chegaralarini ajratib olish kerak bo`ladi. Bu amal ancha qiyin bo`lib, uni bajarish anchagina mahorat talab qiladi. Bu amalni osonlashtirish uchun PhotoShopda bir qator uskunalar ishlab chiqilgan. Shuningdek, asosiy menyuning oltinchi bo`limi (Выделение - Ajratish) da tasvir bo`lagini ajratish uchun
ishlatiladigan buyruqlar yig`ilgan.
Tasvirni to`liq ajratib olish. Uni ofis ilovalaridagi kabi Ctrl+A (All -
barchasi so`zidan olingan) qo`shtugma yordamida chaqirish mumkin. Bu amalni yana asosiy menyuning Выделение (Ajratish) bo`limining birinchi bandi Bce (Barchasi) ni tanlash bilan ham amalga oshirish mumkin. Tasvirning ajratilgan qismi chegarasida harakatlanadigan uzuq chiziq paydo bo`ladi. Ajratishni bekor qilish uchun Ctrl+D (Delete - olib tashlash) qo`shtugmasidan foydalanish yoki asosiy menyuning Выделение (Ajratish) bo`limining ikkinchi

110
bandidagi Отменить выделение (Ajratishni bekor qilish) buyrug`ini tanlash mumkin.

Ajratish uskunalari uskunalar satrida birinchi bo`lib joylashgan. Uning ustida sichqonchaning o`ng tugmasini bossak, bu tugmaga mos kelgan to`rtta uskuna ro`yxati ekranga chiqadi. Ular quyidagi uskunalardir:

6.2.8-rasm. Rasm ajratish satri.

To`g`ri to`rtburchakli soha uskunasi - to`g`ri to`rtburchak ko`rinishidagi sohani
ajratish uchun ishlatiladi.
Ellipssimon soha - ellips ko`rinishidagi sohani ajratadi.
Gorizontal qator - piksellarning gorizontal satrini ajratish uchun xizmat qiladi. Vertikal qator - piksellarning vertikal qatorini ajratish uchun ishlatiladi.

6.2.9-rasm. Ajratish uskunalari.

Biror-bir sohani ajratib olish uchun sichqonchaning chap tugmasini bosib,
ajratiladigan sohaning bir burchagidan ikkinchi burchagiga o`tish va tugmani qo`yib

111
yuborish kerak bo`ladi. Soha ajratilgach, yana bir marta yangi soha ajratilsa, eski ajratilgan soha bekor qilinadi va o`rnida yangi ajratilgan soha paydo bo`ladi.

Rasmni kerakli qismini belgilab olinib, Shift tugmasi bosib turib yana yangi soha belgilansa, eski soha bilan yangi soha birlashtiriladi va hosil bo`lgan soha ajratiladi.
Rasmni kerakli qismini belgilab olinib, yangi soha ajratishda Alt tugmasi bosib turilsa, yangi ajratilgan soha eskisidan ayirib tashlanadi.
Rasmni kerakli qismini belgilab olinib, yangi sohani ajratishda Alt va Shift tugmalarining ikkalasi ham bosib turilsa, yangi soha bilan eski sohaning kesishmasi ajratib olinadi.
Yuqoridagi belgilashlarni uskunalar satridan Shift, Alt va Shift+Alt tugmalarini tanlab ham bajarish mumkin.
Bu to`rtta holat yuqoridagi to`rtta suratda aks etgan. Ajratish uskunalaridan birortasi tanlanganda parametrlar satrida bu uskunalarning parametrlari paydo bo`ladi. Parametrlar satrining ko`rinishi quyidagi rasmda ko`rsatilgan:

6.2.10-rasm. Rasmi ajratish uskunalar satri.

Undagi ikkinchi, uchinchi, to`rtinchi va beshinchi tugmalar mos ravishda
hech qaysi tugmani bosmasdan, Shift, Alt va Shift+Alt tugmalarini bosib turib sohani ajratishga to`g`ri keladi. Ya’ni klaviaturadagi tugmalarni bosib turish o`rniga parametrlar satridagi tugmani bir marta bosib qo`yish mumkin. Oval ko`rinishidagi sohalarni ajratish ham shu kabi amalga oshiriladi. Shuningdek, to`rtta ajratish uskunalaridan bitta murakkab sohani ajratishda ham foydalanish mumkin. Ajratilgan sohalardan namunalar quyidagi rasmlarda keltirilgan:

6.2.11-rasm. Birlashtirish yoki ajrtish oynasi.

112
PhotoShopda yana bir nechta ajratish uskunalari bo`lib, ular JIacco (Arqon), Прямолинейное лассо (To`g`ri chiziqli arqon), Магнитное лассо (Magnitli arqon) deb ataladi:

6.2.12-rasm. Rasmni qirqib olishni tanlash usuli.

Магнитное лассо (Magnitli arqon) – bu arqon magnit kabi obyektning
chegarasiga yopishib qoladi va obyektni ajratib olish osonlashadi.
Ularning hammasi uskunalar satrida bitta Лассо (Arqon) tugmasi ostida
yashirilgan. Ularni bu tugma ustida sichqonchaning o`ng tugmasini bosib, paydo bo`lgan menyudan tanlash yoki ularga mos qo`yilgan klaviaturaning L harfini bir yoki bir necha marta bosish bilan tanlash mumkin. Arqon uskunasi tanlanganda sichqonchaning chap tugmasini bosib turib, sichqoncha yurgiziladi. Sichqonchaning ekrandagi izi arqon kabi uning orqasida qoladi. Chap tugmani qo`yib yuborish bilan arqonning ikkita uchi birlashtiriladi. Hosil bo`lgan yopiq chiziq o`rab turgan soha ajralib qoladi. Mashq sifatida quyidagi rasmdagi o`ngdan uchinchi daraxtni ajratib olamiz va Ctrl+C qo`shtugmasi bilan nusxalab, Ctrl+V qo`shtugmasi bilan rasmga qo`shamiz. Uni surib kerakli joyga o`tkazamiz. Undagi avtomashinani ajratib olamiz. Undan nusxa olamiz va 5 marta rasmga joylaymiz. Har safar joylangan nusxani kerakli joyga o`tkazishni unutmang. Aks holda bu nusxani yana ajratib olishga to`g`ri keladi. Qilingan ishlarning natijalari quyidagi rasmlarda aks etgan:

6.2.13-rasm. Bino ko`rinishi.
To`g`ri chiziqli lasso yordamida chegaralari to`g`ri chiziq kesmalari bo`lgan obyektlarni, masalan, binolarni, televizorlarni yoki ularning ekranlarini ajratib olish qulay. Mashq sifatida quyidagi rasmdagi noutbuk ekranini ajratib olaylik. Buning uchun to`g`ri chiziqli JIacco (arqon) uskunasini tanlaymiz. Sichqonchani ekranning
113
bir burchagiga olib kelib, chap tugmasini bosamiz, so`ng sichqonchani navbatdagi burchakka olib kelib yana bir marta bosamiz, so`ng uchinchi burchakda, keyin to`rtinchi burchakda bosib, oxiri birinchi burchak ustida ikki marta bosamiz. Natijada kompyuter ekranini ajratib olamiz:

6.2.14-rasm. Kompyuter ko`rinishi.

Ajratib olingan sohani olib tashlash uchun klaviaturadagi Delete (o`chirish) tugmasini bosamiz. Ekranda muloqot oynasi paydo bo`ladi. Unda Использовать (Ishlatmoq) maydonchasida Белый (Oq rang) ni tanlaymiz va OK tugmasini bosamiz. Natijada kompyuter ekrani oq rangga bo`yalib qoladi.