a — saralanuvchi material tarkibidagi panjara osti mahsu- lotiga tegishli zarralar miqdori, %.
Ishlab chiqarish sharoitlarida panjara osti mahsuloti massasini bevosita aniqlash murakkab bo‘lganligi uchun boyitish fabrikalarida saralash samaradorligi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
104•(a - b) n = ;
a (100 - b)
П — saralash foydali ish koyeffitsiyenti (FIK), %.
b —mayda zarrachalarning panjara osti (a) va panjara usti (b) mahsulotlaridagi miqdor, %.
Saralovchi qurilmalarning ishlash ko‘rsatkichlari ularning unumdorligi va samaradorligi hisoblanadi. Bu ko‘rsatkichlar, asosan, panjara kengligi va uzunligiga bog‘liq bo‘lib, kenglik qancha katta bo‘lsa, unumdorlik shuncha katta, uzunlik qancha katta bo‘lsa, samaradorlik ham shuncha yuqori bo‘ladi.
Boyitish fabrikasida qayta ishlanadigan kon massasi (ruda, ko‘mir va boshqalar), boyitilgandan so‘ng olinadigan mahsu- lotlar noto‘g‘ri shakl va har xil o‘lchamga ega bo‘lgan bo‘laklar (zarrachalar) aralashmasidan iborat bo‘ladi. Bo‘lak va zarralarning o‘lchamlari bo‘yicha sinflarga ajratish kon massasi hamda boyitilgan mahsulotning granulometrik tarkibini tavsiflaydi.
Granulometrik tarkibni aniqlashning bir necha usullari mavjud bo‘lib, ulardan keng qo‘llaniladigani quyidagilardan iborat:
katta bo‘laklarning o‘zaro 3 yo‘nalish bo‘yicha kattaligini o‘lchash;
elash tahlili - elaklar tizimi yordamida materialni kattalik o‘lchamlari bo‘yicha sinflarga ajratish;
sedmentatsion tahlil - materialdagi turli kattalikka ega bo‘lak (zarracha)larning o‘lchamlari bo‘yicha suvda erkin cho‘kish tezligi asosida sinflarga ajratish. Sedmentatsion analiz yaxshi maydalangan (kattaligi 40-50 dan 5 mk gacha) aralash- malarni sinflarga ajratishda qo‘llanadi;
mikroskopik tahlil - zarrachalar o‘lchamini mikroskop yordamida o‘lchab, sinflarga ajratish. Bu usulda juda mayda zarrachalar (o‘lchamlari 50 mk dan to mikronning bir ulushigacha bo‘lgan) sinflarga ajratiladi.
Elash tahlilida namuna uchun olingan material ma’lum moduldagi, turli standart teshikli elaklar tizimi yordamida elanib, sinflarga ajratiladi. Har bir sinfga tegishli materialning og‘irligi tarozida o‘lchanadi va namuna massasi og‘irligiga bo‘linadi. Olingan natijalar jadval ko‘rinishida (6.1-jadval) va grafiklar ko‘rinishida (6.1-rasm) qayd etiladi.
