Konchilik ishi va metallurgiya

NAZARIY QISM
MARTEN PECHIDA PO’LAT ISHLAB CHIQARISH
Bessmer va Tomas konvertorlarida po’lat ishlab chiqarish usullarining kamchiliklarini kamaytirish borasidagi izlanishlar marten usulining yaratilishiga olib keldi. Bu usul XXI asrning ikkinchi yarmida yaratildi (Rossiyada dastlabki Marten pechi 1869 yilda Sormov zavodida injener A. A. Iznoskov va usta YA. I. Plechkov tomonidan qurilgan bo’lib, uning sig’imi 2,5 t bo’lgan, xolos). Zamonaviy pechlarning sig’imi 200 - 900 t atrofida bo’lib, ularda uglerodli, kam va o’rtacha legirlangan konstruksion po’latlar olinadi.
Marten pechining tuzilishi va ishlashi. Marten pechi alangali regeneratorli pech bo’lib, uning eng muhim kismi ish bushligi (kamerasi) dir. Asosli pechlarda uning tag qismi magnezit gishtidan terilib, sirtidan magnezit kukuni, kislotali pechlarda esa dinas gishtidan terilib sirtidan kvars kum kukuni sepiladi. Pechning sirti po’lat list bilan koplanadi. Uning devorining puhtaligi buyicha va ko’ndalangiga tortilgan po’la armaturalar bilan ta'minlanadi. Fosfori ko’p cho’yanlardan (MФ1, MФ2, MФ3 markali) po’latlar olishda pechlar tebranadigan qilinib, og’dirilgan holatda ajralayotgan ko’p miqdardagi shlakning ravon chiqishini ta'minlaydi.
Pechning old devorida shihta materiallarini kiritish uchun bir necha yuklash darchalari buladi (pechni ishlash vaktida darchalar mahsus tuskich bilan berkitiladi va unga urnatilgan oyna orkali jarayonning kechishi kuzatiladi), darchalardan namuna metali olinadi va yukori fosforli shlak chikariladi. Orka devorida esa suyuk metall va shlakni pechdan chikarish uchun mahsus teshik bulib, ularga novlar urnatilgan. Pech ishlayotganda bu teshik utga chidamli tikin bilan berkitiladi. Pechning yon devorlarida kizdirilan yonuvchi gaz va havoni pechning ish bushligiga kirituvchi kallaklari buladi. Kallaklarga gorelka, mazutda ishlaganda esa forsunka urnatiladi. Pechning old kismida esa pol sathidan ancha pastrokda juft regenerator 8, 9 urnatiladi. Regeneratoralar bilan pechning ish bushligi oraligida esa «shlakovik» deb ataluvchi kameralari bulad. Metallurgiya zavodlarida 250 - 500 t li pechlar kuprok tarkalgan. Ular vannasining o’lchami 20 * 6 m gacha bo’lib, tag yuzi 115 m² ga yetadi. Ma'lumki, bu pechlar uzluksiz ishlaydi. Ko’pincha 400 - 600 marta po’lat olingandan keyin kapital remont qilinadi.