Konveyer transportida otval xosil qilish

2.1. Karyer maydonini ochish.
Ochiq usulda qazib olish uchun ajratilgan foydali qazilma koni (uni usti va atrofini o‘rab olgan qoplama jinslar bilan birgalikda) yoki uning bir qismi karyer maydoni deyiladi. Karyer ishchi gorizontlari va yer yuzida joylashgan qabul qilish punktlari o‘rtasida transport aloqasini ta’minlash maqsadida turg‘un va vaqtincha xizmat qiladigan ochiq kon lahimlarini barpo qilish bilan bogiiq boigan ishlar majmui karyer maydonini ochish deyiladi. Qoplama jinslaming ichki va tashqi ag‘darmalari, foydali qazilma omborlari yoki boyitish fabrikasi qoplama jins hamda foydali qazilmalami qabul qilish punktlari hisoblanadi. Karyer maydonini ochishda turli ochish usullari, sxemalari va ochish tizimlaridan foydalaniladi. Ochish usullari ochuvchi lahimlaming rusumlari bilan tavsiflanadi. Karyer maydonini ochish, asosan, ochiq kon lahimlari orqali amalga oshiriladi, ayrim hollarda esa yer osti lahimlari yoki ochiq kon lahimlarini birgalikda qoilash, ya’ni aralash usulda bajariladi.
Karyer ishchi gorizontlarini kapital transheyalar bilan ochish karyer maydonini ochishning asosiy usuli hisoblanadi. Ayrim hollardagina karyer maydoni gorizontlarini ochishda yer osti lahimlari yoki lahimlarsiz (transheyasiz) ochish usullaridan foydalaniladi. Karyer maydonini ochishning nazariy asoslarini yaratishda Moskva konchilik instituti professori E.F.Sheshkoning xizmatlari alohida ahamiyatga egadir (XX asrning 40 - 50-yillari). Keyinchalik, boshqa mualliflar professor E.F. Sheshko ishlab chiqqan karyer maydonini ochishning nazariy asoslari bazasida o‘zlarining karyer maydonining ochish usullari tasnifini yaratdilar. Shulardan biri, akademik V.V. Rjevskiy tomonidan ishlab chiqilgan karyer maydonining ochish usullari tasnifi 27 - jadvalda keltirilgan. Karyer maydonini ochish konlarni ochiq usulda qazib olishning murakkab masalalaridan biri boiib, karyerning texnikiqtisodiy ko‘rsatkichlari ushbu masalani to‘g‘ri hal qilishga bogiiq boiadi. Karyer maydonining ochish usulini tanlash muayyan kontexnik sharoitda joylashgan foydali qazilmani ochiq usulda qazib oluvchi karyer maydonining mumkin boigan ochish usullarini o‘zaro taqqoslash asosida amalga oshiriladi. Karyer maydonini alohida transheyalar tizimi bilan ochish chuqurligi kichik, pog‘onalar soni kam (2-3 pog‘ona) va yuk potogi tarqoq boiish zarurati bo‘lgan sharoitlarda qoilanadi. Karyer maydonini umumiy kapital transheyalar bilan ochish usuli ham chuqurligi kichik, pog‘onalar soni kam (2-3 pog'ona), biroq yuk potogi tarqoq boiish zarurati boimagan sharoitlarda qo'llanadi.