Ko’pchigan perlit xidsiz va biochidamli material bo’lib, donalari yirikligi bo’yicha chaqiqtosh va qumga bo’linadi. Perlit qumi va chaqiq toshini beton uchun to’ldiruvchi va issiqlik izolyasiya materiali sifatida qurilishda ishlatiladi.
Qumning zichligi uning xaqiqiy zichligiga, bo’shliqligiga va namligiga bog’liq bo’lib, quruq va sochiluvchan holatda aniqlanadi (standart holat deb ataluvchi). Suvga to’yingan holda muzlash extimoli bo’lgan konstruksiyalardagi betonlar yoki M200 va undan ortiq markadagi betonlar uchun tayinlangan qum 1550 kg/m3 zichlikka ega bo’lishi kerak. Boshqa hollarda - 1400 kg/m3 dan kam bo’lmasligi talab etiladi. Siltash jarayonida qum zichlashib uning zichligi 16001700 kg/m3 ga etishi mumkin. Eng katta hajmni 5-7 % namlanganlik holatidagi qum egallaydi; namlikning ortishi yoki kamayishi bilan qumning hajmi kamayadi (1.3-rasm). Bu xususiyatni qumni qabul qilish va dozalash jarayonida (xajm bo’yicha), shuningdek beton tayyorlashda inobatga olish kerak.
Karerdagi qum turli namlilik darajasiga ega bo’lganligi uchun uni ochiq xavoda saqlash davomida namligi tinimsiz o’zgarib turadi. Shu sababli beton ishlab chiqarish jarayonida davriy ravishda qumning zichligi va namligini aniqlab turish va beton tarkibiga tuzatishlar kiritish zarurati tug’iladi.
Turli to’ldiruvchilarni sinash natijalariga ko’ra qumning suvshimuvchanligi
Turli to’ldiruvchilarni sinash natijalariga ko’ra qumning suvshimuvchanligi
4-14%, yirik to’ldiruvchining suvshimuvchanligi 1-10%, yirik donali qumlar 46%, urtacha yiriklikdagi qumlar 6-8%, mayda (mayin) zarrali qumlarda 8-10% va o’ta mayda qumlarda 10% dan ortiq, volsk standart qumida 4%, shagalda 1-4%, pishiq otqindi tog’ jinslaridan olingan chaqilgan toshda 2-6%, karbonat jinslaridan olingan chaqilgan toshlarda (suvshimuvchanligini hisobga olgan xolda) 5-10% ga teng.
5.14-jadvalda ba’zi to’ldiruvchilarning standart va texnologik xarakteristikalari keltirilgan. Xar xil xarakteristikali to’ldiruvchilar bir biriga yakin standart xarakteristikalarga ega bo’ladilar. 5.14.-jadvaldagi qiymatlar texnologik xarakteristikalar qo’llanilishini foydaligini e’tirof etib, betonning xususiyatiga to’ldiruvchining ta’sirini kengroq hisobga olish imkonini beradi.
