Korporativ boshqaruv

Korporatsiyalarning integratsiya tiplari. Integratsiya jarayonlari orasida uchta asosiy birlashmalar turlarini ajratib ko'rsatish mumkin: mulkiy munosabatlar asosida integratsiya; resurslar va xizmatlar ustidan nazoratni bir yerga jamlash asosida integratsiya; struktura qatnashchi- larining ayrim hokimlik vakolatlarini ko'ngilli markazlashtirish asosida integratsiya.
Birinchi turdagi birlashmalar doirasida birinchi navbatda, klassik xoldinglar ajralib turadi. Bu yerda korxonalar mulkining rasmiy hu-




quqlar nazorat paketi bosh kompaniya qo‘lida bo'ladi (gap «aksiyalar nazorat paketi» haqidagina emas, chunki qator xoldinglarda «sho'ba» korxonalar aksiyadorlik jamiyatlari hisoblanmasdan, mas’uliyati cheklangan jamiyat yoki davlat unitar korxonalari shakliga ega).
Xoldingdan tashqari, bu guruhga MSG, konsern, konsorstium, trest kiradi.
Uchinchi turdagi biriashmalar ma’lum ma’noda bundan oldingi korporativ tuzilmalarga xos bo'lgan vositalardan foydalanish bilan tavsiflanadi. Bu qatorga konsern, MSG, konsorstium, sindikat va trestlar kiradi.

3. 
   Korporativ tuzilmalar tuzishning
   tashkiliy turlari
   

Barcha korporativ tuzilmalarni birlashma tarkibiga kiruvchi shaxslar mustaqillik darajasi bo'yicha uchta asosiy guruhga ajratish mumkin:

1. 
   Birlashma a’zolari o'z mustaqilligi va huquqlarini to'liq hajmda saqlab qoladi, tuzilmaning o'zi esa, uning qatnashchilari bir xd huquq­larga ega ekanligi sababli simmetrik xarakterga ega bo'ladi. Ko'rib chiqilgan tuzilmalarning bu guruhiga assostiastiya (ittifoq, liga, gildiya, palata), kartel, konsorstiumlar kiradi.
   
2. 
   Qatnashchilar bir-biri bilan o'z faoliyati to'liq hajmida aloqada bo'Imaydigan va boshqaruv sohasida mustaqillikni saqlab qoladigan, o'zaro qisman bog'liq korxonalar birlashmasi (simmetrik strukturalar). Bu guruhga MSG va sindikatlar kiradi.
   
3. 
   Boshqaruv funksiyalari bitta qatnashchidan boshqa qatnashchiga beriladigan (va mos ravishda, mustaqillik huquqi yo'qotiladigan) birlashma, Qatnashchilarning huquq va majburiyatlari bir xil emasligi tufayli struktura assimmetrik hisoblanadi. Bu guruhga trest, konsern va xoldinglar kiradi.
   

Korporativ strukturalar tashkiliy turlarining to'liq doirasi 8-jadvalda keltirilgan.
Alohida ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish huquqi na- zoratini markazlashtirish xarakterli bo'lgan ikkinchi turdagi bir­iashmalar qatorida birinchi navbatda, mahsulotni sotish yoki taqchil resurslar bilan ta’minlashga ixtisoslashgan kompaniyalar atrofida shakllanadigan korporatsiyalar, sindikat va kartellarni ajratib ko'rsatish mumkin (8-jadval).

8-jadval Korporativ strukturalar tuzishning tashkiliy turlari tavsifi Turi