Korxonalarda moliayviy resurslarni boshqarishni samarali tashkil etish
Korxonalar moliya iy e u la i i ama a ligi i ta’mi la
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2. Korxonalar moliya iy e u la i i ama a ligi i ta’mi la masalalari Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarda pul mablag’laridan foydalanish juda og’ir bo’ladi. Bunda korxonalar faoliyatida risklar darajasi ham ancha baland bo’ladi. Bunday sharoitda korxonalarda pul fondlaridan ehtiyotkorona foydalanish maqsadga muvofiq bo’ladi. Bunday sharoitlarda korxona moliyaviy menejerlari tomonidan ham katta nazortga olib, boshqarib boriladi. 62 Korxonalarda pul mablag’laridan samarali foydalanish maqsadida pul mablag’larini boshqarish siyosati ishlab chiqiladi. Ya’ni pul mablag’laridan foydalanishda korxona istiqbolini belgilovchi chora tadbirlar ishlab chiqiladi. Umumiy ma’noda bunda korxona moliyaviy menejerlari yoki rahbari tomonidan pul mablag’laridan foydalanish strategiyasi hamda uni amalga oshirish taktikalari ishlab chiqiladi. Shundagina korxona ko’zlagan maqsadiga belgilangan rejalar asosida yaqinlashadi hamda erishadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonada pul mablag’lari bo’lgan minimal ehtiyojini aniqlashi lozim. Chunki mavjud pul mablag’laridan korxona samarali foydalanishga harakat qiladi. Shuning uchun korxona asosiy faoliyatini amalga oshirish uchun, ya’ni mahsulot ishlab chiqarish uchun qancha mablag’ kerak bo’lsa, asosiy faoliyatga shuncha mablag’ni qoldirish lozim. Qolgan qismini samarali foydalanish maqsadida boshqa sohalarga sarflash maqsadga muvofiqdir. Bugungi tez o’zgaruvchan bozor iqtisodiyoti sharoitida pul mablag’lari bo’sh turmasligi lozim. Aks holatlarda bu mablag’lar be samar ishlatilib ketishi mumkin. Korxonalar ishlab chiqarish jarayonida ma’lum bir davrda (bir ishlab chiqarish tsikli davomda) korxonada pul mablag’lari qoldig’ini aniqlab borish lozim. Bu asosan korxonada pul oqimlari to’g’risidagi hisobotda amalga oshiriladi. Faqatgina moliyaviy menejerlar tomonidan pul mablag’lari chiqimi va uning kirimi tahlil qilinib keyingi davrda kerakli pul mablag’lari hajmini aniqlash lozim. Bundan tashqari har bir davrdagi aniqlangan pul mablag’lari diapazoni korxonada korxona faoliyatining qay darajada ekanligini belgilaydi. Korxona bir ishlab chiqarish tsikli nihoyasida pul mablag’lari holatini tahlil qilib, uning o’sish dinamikasini aniqlagandan so’ng keyingi ishlab chiqarishga qancha pul mablag’lari kerak bo’lsa, shuncha pul mablag’larini qoldirib, pul mablag’lari oqimini shunga to’g’irlab borish lozim. Qolgan qismini ajratib borish lozim. Bu mablag’lardan korxona zaxiraga olishi yoki yuqorida takidlaganimizdek boshqa sohaga asfarbar etishi mumkin. Korxonada pul mablag’lari holatini tahlil qilishda hamda undan yanada samarali foydalanish choralari ko’rilayotgan bir paytda, pul mablag’larining 63 ayldanuvchanligi darajasiga katta e’tibor qaratish lozim. Pul mablag’lari qancha tez aylansa, yuqorida takidlaganimizdek korxonaning keyingi ishlab chiqarishiga qoldirgan pul mablag’lari summasi ham ortiqchalik qiladi. Ya’ni pul mablag’lari aylanuvchanligi yuqori bo’lgan faoliyatda pul mablag’lariga bo’lgan ehtiyoj odatiy holatlarga qaraganda ancha kam bo’ladi. Korxona ishlab chiqarish uchun pul mablag’lariga bo’lgan minimal ehtiyojni aniqlaganda, har bir ishlab chiqarish tsikli davomida pul mablag’lari qoldig’ining tebranish diapazoni aniqlanganda hamda pul mablag’larining aylanuvchanlik darajasi oshirilganda ma’lum bir pul mablag’lari ortib qolar ekan. Bunda keyingi masala bu mablag’lardan yanada samarali foydalanish turadi. Korxonada mavjud har bir mablag’larning rentabelligini ta’minlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Korxonalarda pul mablag’lari aylanishi shunday bo’lishi kerakki, bunda har bir xarajatni qoplash uchun daromadlar o’z vaqtida bo’lishi lozim. Ya’ni bunda ishlab chiqarilgan mahsulotni o’z vaqtida realizatsiya qilib, tushumni o’z vaqtida tushishini ta’minlash lozim. Misol uchun korxonada mahsulot ishlab chiqarish sifati ishchi va xodimlarning ishlash sifatiga bog’liq. Ma’lumki ularning ishlash sifati o’z vaqtida mehnat haqilarini olishi va turli rag’batlantirishlar olishiga bog’liq. Demak bunda ish haqi summalarini o’z vaqtida olishi korxona taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etar ekan. Korxona faoliyatida soliqlarning o’rni ham alohida ahamiyat kasb etadi. Soliqlar o’z vaqtida to’lanmasligi korxona uchun qo’shimcha peniya va jarimalar to’lashga majbur bo’ladi. Shuning uchun ko’p holatlarda soliqlar to’lov muddati kelgunga qadar davlat byudjetiga o’tkazilib beriladi. Shuning uchun pul mablag’larini boshqarishda hamda pul fondlaridan samarali foydalanish maqsadida pul oqimlari harakatini soliq to’lovlari muddatlariga to’g’irlash dolzarb masalalardan biri sanaladi. Chunki korxonalar realizatsiya qilgan mahsulotlari summasi o’z vaqtida tushmasligi natijasida, debitorlik qarzlarini shakllantirib, soliq to’lovlarini o’z vaqtida amalga oshira olmay qoladilar. Bu esa korxona uchun ortiqcha xarajatlarni keltirib chiqaradi. Ayrim holatlarda korxona hisoblangan soliq summasini vaqtinchalik to’lamay turish natijasida mavjud summadan samarali 64 foydalanish mumkin. Ya’ni bunda korxona oldidagi asosiy masala soliq summasini vaqtinchalik to’lamasdan, uni ishlab chiqarishga sarflashdan qancha foyda ko’rishi bilan soliqni vaqtida to’lamaganligi uchun to’lanadigan peniya orasidagi farq tahlil qilinishi lozim. Natija ijobiy bo’lsa bundan moydalanish maqsadga muvofiq keladi, aks holatda esa korxona soliqlarni o’z vatida to’lagani maquldir. Korxonalar moliyasini samarali boshqarishning yana bir asosiy e’tiborli jihati shundaki, korxonalarda ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish xarajatlarini optimallashtirsh bo’lib hisoblanadi. Korxonalarda xarajatlarini optimallashtirish ularning iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda muhim omil bo’lib xizmat qiladi. Bunday tadbirlarni amalga oshirishda korxonalarda xarajatlarni minimallashairish strategiyasini ishlab chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Xarajatlarni minimallashtirish strategiyasini qo’llaganda korxonalar mahsulot narxini kamaytirish evaziga ushbu turdagi mahsulot bozorining katta ulushini egallashi mumkin. Ushbu strategiyani amalga oshiruvchi firma yaxshi tashkil qilingan ishlab chiqarish tizimiga, yaxshi ta’minot tizimiga, zamonaviy texnologiyaga va muhandislik-konstruktorlik bazasiga hamda mahsulot taqsimlashning yaxshi tizimiga ega bo’lishi kerak. Qo’shimcha qilib aytish mumkinki, minimal xarajatlarga erishish uchun mahsulot tannarxi bilan bog’liq bo’lgan barcha sohalar chuqur tahlil qilinishi kerak bo’ladi. Bundan tashqari, ma’muriy va sotish xarajatlarini ham o’rganib chiqishi va ularni kamaytirish yo’llarini qidirishi muhimdir. Shuni alohida ta’kidlash joizki, korxonalarda moliyaviy menejmentni tashkil etish bizning korxonalarimiz uchun yangi jabha bo’lib hisoblanadi shuning uchun moliyaviy menejmentni tashkil etishning jahon amaliyotini tahlil etish hamda ularni O’zbekiston korxonalarida qo’llash imkoniyatlarini aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|