Korxonalarda moliyaviy rejalashtirish va byudjetlashtirish

Korxonalarda moliyaviy rejalashtirish va byudjetlashtirish

MOLIYACHI GURUHI

Moliyaviy rejalashtirish

Moliyaviy rejalashtirish - tizimni rivojlantirish jarayoni moliyaviy rejalar va korxonaning zarur moliyaviy resurslari bilan rivojlanishini ta'minlash va uning bo'lajak davrda o'z faoliyatining samaradorligini oshirish bo'yicha ko'rsatkichlar. Moliyaviy rejalashtirish korxonalarda qo'llaniladigan moliyaviy mexanizmning eng muhim qismidir.

Moliyaviy rejalashtirish jarayonining quyidagi asosiy bosqichlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:

• xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining moliyaviy natijalarini tadqiq etish;
• operativ rejalarning o‘zgarishi asosida moliyaviy hisobotlarning bashorat variantlarini ishlab chiqish;
• • o‘z reja topshiriqlarining bajarilishini ta’minlash uchun xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy resurslarga bo‘lgan aniq (konkret) ehtiyojlarini aniqlash;

• moliyalashtirish manbalari (shu jumladan, o‘z va tashqi manbalarning) va ularning tarkibiy tuzilishini bashoratlash;
• xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliyasini boshqarishning tizimini yaratish va uni qo‘llab-quvvatlash;
• shakllantirilgan rejalarni operativ o‘zgartirish, tartibini (reglamentini) ishlab chiqish.

Moliyaviy rejalashtirishning maqsadlari va vazifalari

Moliyaviy rejalashtirishning maqsadi korxonani sanoat, investitsiya va moliyaviy faoliyatning zarur moliyaviy resurslari bilan ta'minlashdir. Shu munosabat bilan kapitalning samarali investitsiyalari usullarini aniqlash, undan oqilona foydalanish darajasini aniqlash, daromadlardan oqilona foydalanish darajasi va byudjet bilan oqilona moliyaviy aloqalarni o'rnatish orqali tomirdan oqilona foydalanishni aniqlash 

moliyaviy rejalashtirishning asosiy vazifalari:

operatsion, sarmoyaviy va moliyaviy faoliyatning zarur moliyaviy resurslarini taqdim etish;

- kapitalning samarali investitsiyalari, unvon darajasi bo'yicha samarali investitsiyalar yo'llarini belgilash;

- mablag'lardan iqtisodiy foydalanish tufayli daromadni ko'paytirishning tomir zahiralarini aniqlash;

byudjet, banklar va kontragentlar bilan oqilona moliyaviy aloqalarni o'rnatish;

- aktsiyadorlar va boshqa investorlarning manfaatlariga rioya etilishi;

- tashkilotning moliyaviy ahvoli, to'lov qobiliyati va kredit libosini nazorat qilish.

Moliyaviy rejalashtirish amaliyotida quyidagi asosiy usullardan (metodlardan) foydalanish mumkin:

• iqtisodiy tahlil usuli;
• normativ usul;
• balansli hisob-kitoblar va pul oqimlari usuli;
• ko‘p variantlilik usuli;
• qtisodiy-matematik modellashtirish usuli;

Taraqqiy etgan mamlakatlar boshqaruv hisobida rejalashtirish jarayonini ta’riflash uchun “budjetlashtirish” atamasidan keng foydalaniladi. Budjetlashtirish korxonaning ma’lum davrga mo‘ljallangan moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini rejalashtirish hisoblanadi. Budjetlashtirishning afzalligi korxona moddiy, mehnat va moliyaviy resurslarini uzoq, qisqa va o‘rta muddatli rejalashtirish, raqobatchilarning xatti-harakati, ishlab chiqarilgan mahsulotlarga bo‘lgan bozor talablarini o‘rganishda o‘z ifodasini topadi. Byudjetlashtirish korxonaning ma’lum davrga mo‘ljallangan moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini rejalashtirish hisoblanadi. Korxonalar kelgusida daromadlarini oshirishlari uchun o‘zlarining faoliyatlarini istiqbolli rejalashtirishlari zarur bo‘ladi. Uning asosini esa budjetlashtirish tashkil etadi

Budjetlashtirishning quyidagi ijobiy jihatlari mavjud

• – korxonaning asosiy maqsadini ta’minlashda xizmat qiladigan jarayonlarni rejalashtiradi;
• – alohida bo‘linmalar faoliyatini muvofiqlashtiradi
• korxona bo‘linmalari rahbarlarini o‘z vazifalarini samarali amalga oshirishlariga ko‘maklashadi
• – korxona xodimlarini ichki tartib-qoidalarga rioya qilishlarini ta’minlashga xizmat qiladi
• – korxona alohida bo‘linmalari rahbarlarini belgilangan rejalarning bajarilish darajasini baholashlarida asos bo‘lad

• korxonaning maqsadlariga erishishini ta’minlovchi xo‘jalik muomalalarini rejalashtirish;
• barcha darajadagi rahbarlarni o‘zlari javobgar markazlar maqsadiga erishishlarida rag‘batlantirish
• turli xil bo‘linmalar faoliyatini muvofiqlashtirish. Bunda bo‘linmalar xodimlarining manfaatlari e’tiborga olinad
• korxona joriy faoliyatini nazorat qilish, belgilangan tartib-qoidalarga amal qilinishini ta’minlash;
• – javobgarlik markazlari va ular menejerlari oldiga qo‘yilgan rejalarning bajarilishini baholashda asos vazifasini o‘tash;

Budjetlashtirish jarayonida quyidagi vazifalarni amalga oshirish nazarda tutiladi:

Budjetlashtirish samarali boshqaruv usullaridan hisoblanib, quyidagi xususiyatlarga ega:

• – korxonaning faoliyati bilan bo‘linmalar faoliyatini kompleks rejalashtiradi;
• – budjetlashtirish loyihasini ishlab chiqish imkonini yaratadi;
• tuzilgan biznes-rejani tasdiqlaydi
• – o‘zgarib turuvchi ichki va tashqi salbiy omillarni bartaraf etishga ko‘maklashadi.