Krivoship shatunli mexanizmining kinematikasi va dinamikasi

Porshenning tezligi.
Xisoblash uchun yetarli darajada aniqlikka ega bo’lgan tezlik tenglamasi porshen ko’chishini tenglamasini vaqt bo’yicha differentsiallash yo’li bilan xosil qilinadi:
Yu.CH.N. va P.CH.N. da porshenning tezligi nolga teng bo’ladi. ( f=90° da Vn=R ), ya’ni porshenning tezligi shatun byyni uqining aylana tezligiga teng bo’ladi.
1 minut davomida dvigatelning o’qi n marta aylanadi, porshen esa 2Snn yo’lni o’tadi, shuning uchun Vno’pt=2Snn/60=Snn/30=2R
Avtomobil dvigatellari uchun Vno’pt=10...16m/sek ga teng. Poyga avtomobillarining dvigatellarida tirsakli valning aylanishlar soni minutiga 6000....14000 ta bo’lganda porshenning o’rtacha tezligi 22....36 m/s ga yetadi.
Porshenning tezlanishi.
Tezlik tenglamasini vaqt bo’yicha differentsiallash bilan xisoblash uchun yetarli darajada aniqdakka ega bo’lgan tezlanish tenglamasini xosil qilinadi:
O_t=vM_t.ve=(vM_t.v ) (v .ve)=K ² (cos + cos2 )
Agar porshenning tezlanish vektori tirsakli valning o’q chizigiga yo’nalgan bo’lsa, porshenning tezlanishi musbat bo’ladi. Porshen xarakatining yo’nalishidan qat’iy nazar, Yu.CH.N. da tezlanish doim musbat, p.ch.n. da esa manfiy bo’ladi. SHatun bilan krivoship to’g’ri burchak xosil qilgan paytda porshenning tezlanishi nolga teng.
Engil avtomobillarning karbyuratorli dvigatellarida porshenning tezlanishi 22000 m/sek² ga, poyga avtomobillarning dvigatellarida esa tirsakli valning aylanishlar soni minutiga 6000.... 14000 bo’lganda 36000....93000 m/sek² ga yetadi.
20 mavzuga oid nazorat savollari.
1. KSHM kanday tasniflanadi?
2. Dizaksial KSHM qanday bo’ladi?
3. Dizaksajni qo’llab nimaga erishiladi?
4. Krivoship aylanasining qaysi choragida porshenning kuchishi ko’p bo’ladi?
21.1 – rasm. Krivoship – shatunli mexanizmga ta’sir qiluvchi  va  kuchlar.
t_shR=m_shr/R SHuning uchun, krivoshipga keltirilgan massalarni xammasi yonidagi jag’lar bila quyidagiga teng bo’ladi<  ga teng bo’ladi< SHatun tirsakli valning o’qiga tik tekislikda murakkab qaytma ilgarilanma, tebranma xarakat qiladi. Krivoship-shatunli mexanizmni dinamik ^isoblashni soddalashtirish maqsadida shatunning inertsiya kuchlarini aniqdashning taxminiy usuli kullaniladi. Buning uchun mexanika qonunlari asosida shatunning xaqiqiy massasining xarakati ikki yoki uchta shartli massa xarakati bilan aralashtiriladi. SHatunning massasini uchta massaga keltirganda ulardan biri  massa shatunning yuqori kallagi o’qida, ikkinchisi  massa shatunning pastki kallagi o’qida, uchinchisi  massa esa shatunning og’irlik markazida joylashtiriladi. SHatunning massasini uchta massali sistema bilan dinamik o’xshashligini ta’minlash uchun quyidagi shartlarga amal kilish kerak:
1) Xamma massalarning yig’indisi shatun massasi  ga teng bo’lishi kerak:

2) uchta massaning umumiy og’irlik markazi shatunning og’irlik markazi bilan mos joylashishi kerak;

3) X amma massalarning shatun og’irlik markazidan o’tuvchi o’qqa nisbatan inertsiya momentlarining yig’indisi shatunning xuddi shu o’qqa nisbatan inertsiya momenti  ga teng bo’lishi kerak:

Avtomobil dvigatellari uchun statistik ma’lumotlar asosida quyidagilarni tavsiya etish mumkin.
; < SHunday kilib, butun KSHM taxminan ikki markazga keltirilgan massalar tizimi bilan almashtiriladi, ya’ni kaytma-ilgarilanma xarakat qiluvchi A nuqtadagi massa m_j=m_n+m_shp va aylanma xarakat qiluvchi V nuqtadagi massa m_R=m_k+m_shk. V-simon dvigatellarda tirsakli valga ikki shatun ulanganligi uchun
m_R=m_k+2m_shk