Kurs ishi mavzu: Izoxinolin olinishi, fizik-kimyoviy xossalari va ishlatilishi

Izoxinolin (β-piridil-α-piperidin).
Osiyoda o’sadigan Izoxinolin aphylla deb ataluvchi zaharli o’simlikda uchraydigan eng muhim alkaloid hisoblanadi. Anabazinning ana shu o’simlikda birinchi bo’lib 1929-yil A.P. Orexov aniqlagan. Anabazinning tuzilishi uni oksidlanganda nikotin kislota, degidrogenlanganda α, β-dipiridil hosil bo’lishi bilan tasdiqlangan.

Anabazin rangsiz, moysimon suyuqlik. U o’zining izomeri bo’lgan nikotinga o’xshash juda zaharli va insektitsid sifatida keng ishlatiladi. Anabazinning insektitsidli ta’siri nikotinga nisbatan ancha kuchli.
Izoxinolin kislotani piridindan olish sxemasi:

Izoxinolin kislota anabazin yoki xinolinni oksidlab ham olinadi.

Yuqorida ko‘rsatlgan usullar bilan olingan nikotin kislotadan kordiamin olinadi

Kordiamin-dietilamidonikotin kislotaning¹ 25%li suvdagi eritmasidir. Rangsiz yoki bir oz sarg‘ish va o‘ziga xos suyuqlik bo‘lib, suv va spirt bilan yaxshi aralashadi. Solishtrma og‘irligi 1,023-1,024 ga teng.
Preparat chinligini aniqlash uchun unga ishqor qo’shib qaynatiladi, bunda o’ziga xos hidi bor dietilamin ajralib chiqadi.

Kordiaminga mis sulfat ta’sir ettirilsa, ko’k rangga bo‘yaladi. Bunda mis dietilamidonikotin kislota bilan kompleks birikma hosil qiladi

Izoxinolin miqdorini uning tarkibidagi dietilamin gruppasiga nisbatan aniqlanadi. Buning uchun Keldal kolbasiga preparatdan ma’lum miqdorda solib, natriy ishqori qo‘shiladi. So‘ngra aralashmani qizdirilsa, dietilamin hosil bo‘ladi. Uni ma’lum miqdorda 0,1n xlorid kislota solingan kolbaga xolodilnik orqali haydaladi. So‘ngra reaksiyaga kirishmay ortib qolgan kislotani ishqor bilan titrlanadi.



Markaziy nerv sistemasini stimullovchi, nafas yo‘li va yurak mushagi faoliyatini kuchaytiruvchi modda sifattida ishlatiladi. Terapevtik ta’siri va farmakologik xususiyati jihatidan kamfora, kofein va korazolga yaqin turadi. Uni ichiladi va sterillangan eritmalari teri ostiga, mushak orasiga va venaga yuboriladi.1-2 ml dan ampulalarda va 10-30 ml dan flakonlarda chiqariladi.
Og‘zi mahkam yopiladigan shisha probkali idishlarda qorong‘i joyda ehtiyotlik bilan (B ro‘yxat) saqlanadi.