Kursish I mаvzu: mehnat haqi bo’yicha hisob-kitoblar auditi

Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning mаqsаdivavаzifаlаri

Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi ichki hisob-kitob muomalalari xodimlar va yollangan shaxslar bilan mehnat haqi bo’yicha, hisobdor shaxslar bilan va boshqa muomalalar bo’yicha xodimlar bilan hisob-kitoblarni o’z ichiga oladi. Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi-bu hisob-kitoblar asosan naqd pul bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun ichki hisob-kitoblar ataylab yoki bilmasdan ko’p hato kamchiliklarga yo’l qo’yiladigan soha bo’lib, auditordan tekshiruvda maxsus e’tibor qaratishni talab etadi. Ichki hisob-kitoblarni auditorlik tekshiruvidan o’tkazishdan asosiy maqsadbuxgalterlik hisobotidagi ichki hisob-kitob muomalalariga doir debitorlar va majburiyatlar aks ettiriladigan bo’limning ishonchliligi, qo’llanilayotgan hisob va soliqqa tortish uslubiyotining amaldagi me’yoriy hujjatlarga muvofiqligi to’g’risida fikr shakllantirishdan iborat.

Ichki hisob-kitob muomalalarini auditorlik tekshiruvidan o’tkazishning maqsadi

quyidagilarni aniqlashdan iborat:

Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditiga qo’yilgan maqsadga erishish uchun auditorlik tekshiruvida quyidagi vazifalar hal etilishi lozim.

(1.1.1-jadval)

Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditida auditor tekshiruv chog’ida hisobot ko’rsatkichlarida jiddiy hatolar yo’qligiga etarli darajada ishonch hosil qilishi lozim. Dalil-isbotlarni to’plash uchun har xil manbalardan shakllanadigan axborot bazasidan foydalaniladi. Auditor tekshiruvni boshlashdan oldin ichki hisob-kitoblarni tekshirish uchun zarur bo’lgan me’yoriyhujjatlar paketi, sintetik va analitik hisob registrlari va boshlang’ich hujjatlarni komplektlaydi.

Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi ichki hisob-kitob muomalalarini buxgalteriya hisobida aks ettirish va soliqqa tortish bo’yicha belgilangan qoidalarni tartibga soluvchi Me’yoriy hujjatlar paketi auditor tomonidan mijoz-korxona faoliyatining xususiyatlarini hisobga olgan holda shakllantiriladi.
Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi ichki hisob-kitob muomalalarini hisobga oladigan schyotlar bo’yicha sintetik va analitik hisob registrlari korxonada qo’llaniladigan hisob shakliga (jurnal-order,memorial-order, jadval-avtomatlashtirilgan va b.) bog’liq. to’lov topshiriqlari; kassa kirim orderlari.
Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi dastlabki hujjatlarni tekshirishda auditor dastlabki hujjatlarning belgilangan tartibda tasdiqlangan namunaviy shakllaridan foydalanilganligini ham aniqlashi zarur.
Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi ichki hisob-kitob muomalalarini auditorlik tekshiruvidan o’tkazish ushbu muomalalarni hisobga olish va ichki nazoratning ahvolini oldindan baholashni nazarda tutadi.
Korxonaning to’lov layoqati, moliyaviy ahvoli va investitsion muhiti ko’p jihatdan ushbu hisob-kitoblarning holatiga bog’liq. Tashqi hisob-kitoblarning ahvoli to’g’risidagi hisobot ko’rsatkichlarining aniqligiga ishonch hosil qilish barcha hisobot talabgorlari uchun zarurdir. Shu boisdan, auditor tashqi hisob-kitob muomalalarining holatini maxsus puxta tekshiruvdan o’tkazishi lozim.
Tashqi hisob-kitob muomalalarini auditorlik tekshiruvidan o’tkazishdan maqsad tashqi hisob-kitoblarga doir majburiyatlarni (debitor va kreditor qarzlarni) aks ettiradigan buxgalteriya hisoboti ko’rsatkichlarining ishonchliligi, hamda qo’llanilayotgan hisob yuritish uslubiyotining me’yoriy hujjatlarga muvofiqligi to’g’risida xulosa shakllantirishdan iborat.
Mеhnаt vа ish hаqini hisоbgа оlishning auditi qo’yilgan vazifalarni hal etishga erishish uchun har xil usullar va axborot manbalaridan foydalanib, isbot-dalillarga ega bo’lish zarur. Tashqi hisob-kitob muomalalarini tekshirish chog’ida auditor quyidagi ma’lumot manbalaridan foydalanadi:

• 
  tashqi hisob-kitob muomalalarini hisobga olish va soliqqa tortish masalalarini
  
• 
  tartibga soladigan, asosiy me’yoriy hujjatlar;
  
• 
  hisob siyosati to’g’risidagi buyruq;
  
• 
  buxgalteriya hisobotlari;
  
• 
  korxonada tuzilgan, tashqi hisob-kitob muomalalarining sintetik va analitik hisobi registrlari;
  
• 
  tashqi hisob-kitob muomalalarini hisobga oladigan dastlabki hujjatlar.
  

Korxonaning hisob yuritish siyosati to’g’risidagi buyruq bo’yicha auditor quyidagilar bilan tanishadi:

• 
  tashqi hisob-kitob muomalalarini hisobga olishda qo’llaniladigan ishchi
  
• 
  schyotlar rejasi;
  
• 
  buxgalteriya hisobining shakli va korxonada tuziladigan hisob registrlarining ro’yxati;
  
• 
  tashqi hisob-kitob muomalalarini hisobga olish bilan bog’liq bo’lgan dastlabki hujjatlar aylanishi (hujjatlar aylanish grafigi);
  
• 
  tashqi hisob-kitob muomalalari rasmiylashtiriladigan hujjatlarni imzolash
  
• 
  huquqi berilgan shaxslar ro’yxati;
  
• 
  tashqi hisob-kitob muomalalarini inventarizatsiya qilish.