Kutubxonasi
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
301 — Darhaqiqat, tarix alohida shaxslar irodasiga bo‘ysunmas ekan, — dedi Bobur. — Oyog‘ingiz tagidagi tog‘ pastga qarab ko‘chsa, siz yuksakka qanchalik intilmang, tog‘ ko‘chkisi bilan birga pastga qulab ketar ekansiz. Endi o‘ylab ko‘rsam, Movarounnahrdagi ko‘chkilar meni xuddi shu ko‘yga solgan ekan. Biroq siz qadam qo‘ygan tog‘ ichdan ko‘tarilib o‘sib borsa, ko‘zlagan yuksakligingizga qanday ko‘tarilganingizni o‘zingiz sezmay qolur ekansiz. Hindiston menga ichdan ko‘tarilib o‘sib boruvchi tog‘dek tuyuladir, mavlono. Shuning uchun Samarqandu Andijonda qilolmagan ishlarimni bu yerda qilish umididamen! — Mening nazarimda ham endigi yuksalish asri Hindga ko‘chganga o‘xshaydir. Jaholat quvgan juda ko‘p ilmu san’at ahli sizdan panoh istab Hindga kelishlari bejiz emasdir. Chunki falakning gardishi o‘zgardi. Axir bir vaqtlar Xurosonu Movarounnahr ham ichdan ko‘tarilib o‘sib boruvchi tog‘dek yuksalgan emasmidi? Xorazmda — Beruniy, Buxoroda — Ibn Sino, Tusda — Firdavsiy, Bolasug‘unda — Yusuf Xos Hojib— bular hammasi bir- biriga asrdosh. Shuncha zo‘r siymolar chiqqan asr — bizning ulug‘ bir yuksalish asrimiz edi. Chingizxonning ko‘chmanchi o‘rdalari bosib keldi-yu, madaniy taraqqiyotimiz iplarini bir necha asrga uzib tashladi. Ulug‘bek davrida Samarqandda, Navoiy davrida Hirotda juda ko‘p madaniy daholar yana uyg‘ondi. Yangi yuksalishlar asri boshlandi. Lekin kajraftor falak buni ham bizga ko‘p ko‘rdi! Yana chingiziy sultonlar madaniy taraqqiyot iplarini uzib, chalkashtirib yubordilar... Faqir Hirotda topolmay yurgan kalavaning uchini shu yerda topgandek yengil tortmoqdamen. Musofirlik juda og‘ir bo‘lsa ham, lekin bashariyat yashab turgan shu keng olamda yangi daholari uyg‘ongan, ilmu san’atga astoydil yo‘l ochilgan Hindning borligi qalblarga quvvat beradir... Men endi «Habib us- siyar»ning so‘nggi tahririni shu yerda, qanotingiz ostida tugallash umididamen. — Bajonidil!.. Bizdan neki ko‘mak zarur bo‘lsa tortinmay ayting. — Faqir Hazrat Mir Alisherning kutubxonalarida ko‘p yil ishladim. Husayn Boyqaro hazratlarining kutubxonalaridagi nodir qo‘lyozmalardan ham ko‘p foydalandim... Endi... bu kutubxonalar Hirotda qoldi. Xondamir Boburning ham ellik kishi ishlaydigan ulkan kutubxonasi borligini bilar, Hirotdan topilmaydigan nodir manbalar bu yerdan topilishi mumkinligiga ishonar edi. Biroq podshohning xos kutubxonasiga ancha-muncha odam yo‘lay olmaydi. Xondamir shuni o‘ylab, gapining davomini aytishga iymandi. — Siz bizni deb shuncha joydan kelibsizu biz kutubxonamizni sizdan ayagaymizmi, mavlono? — dedi Bobur uning iymanish sababini sezib. — Abdulla kitobdorga buyurgaymen, sizga neki asar zarur bo‘lsa topib bergay. Kutubxonada hindistoniy kitoblar ham ko‘p. Abdulla kitobdorning ixtiyorida sanskritni yaxshi biladigan tarjimon olimlar bor. Shulardan bir-ikkitasini sizning ixtiyoringizga berurmen, neki xizmatingiz bo‘lsa ado eturlar. — Toabad minnatdormen, hazratim! Gustoxlik sanalmasa, yana bir erkaligim bor... — Marhamat, mavlono. — Hirotda o‘zingiz yozgan sarguzashtlaringizdan parcha o‘qib bergan edingiz. Meni maftun etgan edi. Agar shu asaringizning tayyor qismlari bo‘lsa, men uchun... eng aziz, eng nodir manba bo‘lur edi. Chunki siz boshdan kechirib, tadqiq etgan tarixiy voqealarni boshqa hech kim shunday yaxshi tadqiq etgan emas... Bobur otining chimirilgan quloqlariga tikilib bir oz jim bordi. U ikki yildan beri «Boburnoma»ni boshidan qaytib ko‘chirib, yaxlit bir asar holiga keltirmoqda edi. Bultur yoz issiqlari tugab, yomg‘ir fasli boshlanganda juda qattiq shamol ko‘tarilgan. Bobur chodirda ishlab o‘ltirganda yomg‘ir aralash kelgan dovul uning chodirini yiqitib, qo‘lyozmalarning o‘nlab varaqlarini uchirib ketgan edi. Butun-butun boblarni yomg‘ir- dovul halok qilgan edi. Ularni tiklash uchun haligacha yaxlit bir vaqt topilmas edi. |