Kvant o’ralar va ularning xuxusiyatlari Reja

Nano nima?
Keyingi o‘n yillikda jahon jamoatchiligi lug‘at boyligiga «nano» so‘zi kirib keldi. Xo‘sh, «nano» nima? Qisqa qilib aytganda, nano milliarddan bir qismdir.
Nanotexnologiya tushunchasi uchun tugal va aniq ifoda yo‘q, ammo mavjud mikro­tex­nologiya asosida bu o‘lchamlarni na­no­metrdagi texnologiya deb yuritish mumkin. Shuning uchun mikrodan nanoga o‘tish bu moddani boshqarishdan atomni boshqarishga o‘tish demakdir. Sohaning rivoji deganda esa asosan uchta yo‘nalish tushuniladi:
- o‘lchami atom va molekulalar o‘lchamlari bilan solishtirarli elektron sxemalarni tayyorlash;
- nanomashinalarni loyihalash va ishlab chiqish;
- alohida atom va molekulalarni bosh­qarish va ulardan alohida mikroob'ektlarni yig‘ish.
Bu yo‘nalishdagi izlanishlar ancha vaqtdan buyon olib borilmoqda. 1981 yilda tunnelli mikroskop yaratilib, alohida atomlarni ko‘rish mumkin bo‘ldi. Shundan buyon texnologiya sezilarli takomillashtirildi. Bugun bu yutuqlarni kundalik hayotda ishlatamiz: lazerli disklarni ishlab chiqarish, jumladan, DVD disklardan nanotexnologik usulsiz foydalanish mumkin emas.
Soha taraqqiyotidagi asosiy bosqichlarni bir eslab ko‘raylik.
1959 yil. Nobel mukofoti sohibi Richard Feynman kelajakda alohida atomlarni boshqarib, odam har qanday moddani sintez qilishi mumkinligini bashorat qildi.
1981 yil. Binig va Rorer tomonidan moddalardan atomlar darajasida ta'sir qila oladigan skanerlovchi tunnel mikroskopning yaratilishi. 1982-85 yillar. Sistemalarda atomar aniqlikka erishildi. 1986 yil. Atom quvvatli mikroskop yaratilib, u tunnel mikroskopidan farqli ravishda har qanday, masalan, tok o‘tkazmaydigan material bilan ham ta'sirlasha oladi. 1990 yil. Alohida atomlarni boshqarishga erishildi. 1994 yil. Sanoatda nanotexnologik usullarning qo‘llanila boshlanishi.
NANOKlASTERLAR VA NANOKRISTALLARNanoklusterlar va nanokristallar atomlar yoki molekulalarning nanoskal komplekslari. Ular orasidagi asosiy farq ularni tashkil etuvchi atomlar yoki molekulalarning joylashishi tabiati, shuningdek ular orasidagi kimyoviy bog'lanishlar bilan bog'lanadi.
Strukturaning tartibga solish darajasiga ko'ra nanoklusterlar tartibli, aks holda sehrli deb nomlanadi va tartibsiz bo'linadi.
Sehrli nanoklusterlarda atomlar yoki molekulalar ma'lum tartibda joylashtirilgan va bir-biri bilan juda mustahkam bog'langan. Shu sababli, sehrli nanoklusterlarning nisbatan yuqori qarshiligi, tashqi ta'sirlarga ularning immuniteti ta'minlanadi. Magic nanoklusterlar nanoklusterlarga o'xshash. Ammo, sehrli nanoklusterlarda, atomlar yoki molekulalar ularning tartibida nanokristallar o'z navbatida kristall panjara hosil qilmaydi.
Tartibsiz nanoklusterlar atomlar yoki molekulalar tartibida tartibsizlik va zaif kimyoviy bog'lanishlar bilan tavsiflanadi. Shu tarzda, ular har ikkala sehrli nanokluster va nanokristallardan sezilarli darajada farq qiladi. Shu bilan birga, tartibsiz nanoklusterlar nanokristallarning shakllanishida alohida rol o'ynaydi.
Nanoklasterlar
Buyurtma nanoklasterlar
Uro-buyurtmali yoki sehrli nanoklusterlarning o'ziga xosligi shundaki, ular o'zboshimchalik bilan emas, balki qat'iy belgilangan, energetik jihatdan eng foydali - atomlar yoki molekulalarning sehrli raqamlari deb ataladi. Natijada ular o'z xossalarining o'lchamlariga nisbatan monoton bo'lmagan bog'liqligi bilan xarakterlanadi, ya'ni ularni hosil qiluvchi atom yoki molekulalar soniga bog'liq.
Magic klasterlar o'ziga xos bo'lgan ortib borayotgan barqarorlik ularning atom yoki molekulyar konfiguratsiyaning qattiqligi bilan bog'liq, qaysi
118