L – NİTQİn nöVLƏRİ VƏ formalari

 

 

 

---

 

 

     Vlll – Elmi üslub. Elmi üslubda 

 

   Məntiqilik və Dəqiqlik. 

Elmi üslub – 

Bu üslub o q

ədər qədim deyildir . Əsasən qədim , nisbətən də 

orta 

əsrlərdə  ərəb  –  fars dilləri  hakim  mövqe  tutduğundan  Azərbaycan 

aliml

əri öz əsərlərini bu dildə  yazmağa  məcbur  olmuşlar  .  İnkişaf  dövrü 

əsasən XVlll –  XlX  əsrlərə  təsadüf etsə  də  XX  əsrin  əvvəllərindən bu 

üslub geniş vusət aldı .  

Elmi  üslubda  məntiqilik  və  dəqiqlik

  –  Elmi h

əqiqətlərin dərin və  sistemli 

izahı  üçün  elmi  mühakimlər , məntiqi  sübutlar  ,  ardıcıllıq  dəqiqlik , 

konkretlik v

ə ümumiləşdirmə bu üslubda mühüm rol oynayır . 

     Elmi 

əsərlər  ixtisaslı  oxucuları  öz  ətrafında  birləşdirdiyi  üçün  elmi 

üslubda ünsiyy

ət nisbətən məhdud dairəni əhatə edir . Elmi terminlər bu 

üslubda daha çox işlənir . Bu üslubu terminsiz təsəvvür etmək mümkün 

deyildir .  

     B

ədii üslubda sözün bədii mətndəki vəzifəsinə poetizm deyildiyi kimi , 

elmi üslubda sözün 

əsas vəzifəsinə terminoloji funksiya daşıyıcısı yaxud 

ifad

ə termin adlanır  

    Fikrin ifad

ə  tərzidə  fərqlidir . Burada “ bizə  elə  gəlir ki “, “ bizim 

fikrimizc

ə “, “  bu sətirlərin müəllifi “ , “ zənnimcə “ , “ onu da qeyd etmək 

lazımdır ki “ və s. ara sözlərdən mürəkkəb cümlələrdən şərti işarələrdən , 

çıxarışlardan istifadə edilir . 

Elmi üslubda fikri d

əqiq ifadə etmək üçün termin sıxlığı , düsturlar , 

teoreml

ər , qrafik vasitələr , diaqramlar , şərhlər və cədvəllərdən istifadə 

olunur .  

Elmi üslubda qeyd etdik ki ,terminl

ərə  geniş  yer  verilir  .  Məsələn , 

müasir Az

ərbaycan  ədəbi dilinə  aid  yazılan  əsərdə  fonetika , 

assimilyasiya , dissimilyasiya , qrafika , orfoqrafiya v

ə  s. 

ədəbiyyatşünaslığın əsasları fənninə dair əsərdə : kompozisiya , lirik növ , 

epik növ , safira , yumor , metafora v

ə s.  terminlərdən istifadə olunur .  

Elmi üslubda müc

ərrəd mənalı sözlər  çox işlənir . Məs. : məfhum , 

t

əkamül , quruluş , mitinq , tərbiyə , həyat , kütlə , tərəqqi və s. 

---

 

Elmi üslubda beyn

əlmiləl sözlərə çox təsadüf olunur . 

Elmi üslubda fikirl

ər konkret , dəqiq və birmənalıdır . 

Elmi üslubda mür

əkkəb cümlə tipinə geniş yer verilir . 

Elmi üslubda sual v

ə əmr cümlələri , demək olar ki , işlədilmir . 

Elmi üslubda xüsusi yazı işarələrindən istifadə olunur . 

Elmi üslub yığcamlıq və dəqiqlik tələb edir . 

Bu üslubda yazan v

ə ya danışan digər üslubların elementlərinə müraciət 

etm

əməlidir . Elmi məsələləri  şərh edən natiq ehtiyac duyduqda 

m

əqsədlərlə  bədii  dilə  məxsus  obrazlı  ifadələr aforizm atalar sözü və 

şeirdən istifadə edə bilər hər halda bu müəyyən ölçüdə olmalıdır.