Laboratoriya ishi №8 Mavzu: Kulachokli mexanizmlarning kinematik tahlili Ishning maqsadi

---

Laboratoriya ishi - №8
Mavzu: Kulachokli mexanizmlarning kinematik tahlili 
Ishning 
maqsadi:
Kulachokli 
mexanizmning 
turtkich 
moslamasining siljishlarini, tezlik
va tezlanishlar analogini aniqlash. 
Nazariy qism 
Harakatlanish xususiyatiga ko'ra, kulachokli mexanizmlari uch turga bo'linadi: 
- turtgichlar to'g'ri chiziqli o'zaro harakatni amalga oshiradigan kulachokli mexanizmlari, ular 
markaziy va eksentrikdir; 
- turtgichlari tebranuvchi kulachokli mexanizmlar, ular koromisloli deb ataladi; 
- kulachokli mexanizmlar, turtgichlar murakkab harakatni amalga oshiradi. 
Yuqori kinematik juftlik elementlarining yiyilishini kamaytirish uchun turtkich ko'pincha rolik 
bilan jihozlangan bo’ladi. Bunday hollarda ikkita kulachok profili ajralib turadi: haqiqiy (ishchi)
va nazariy (rolik markazidan o'tuvchi). 
Kulachokli mexanizmining ishlashi davomida turtkich harakatining quyidagi bosqichlarga 
ajratiladi: 
- uzoqlashish bosqichi (ishchi, yuqoriga harakat); 
- yuqorida turish bosqichi (yuqori o’lik holat); 
- yaqinlashish bosqichi (bo’sh, pastga harakat); 
- pastda turish bosqichi (pastki o’lik holat). 
Ushbu fazalarga mos keladigan kulachokning burilish burchaklariga 
, yuqori o’lik holat 
, yaqinlashish 
, pastki o’lik holat fazasi burchaklari deyiladi.
. 
Kinematik tahlilning vazifasi mavjud bo'lgan mexanizmning siljishini, tezligini (tezliklarning 
analogi) va tezlanishini (tezlanishlar analogi) aniqlashdan iborat. 
Turtkichning harakatlarini aniqlash 
Kulachokli mexanizmining diagrammasi chiziadi. 
1-rasm 

---

Harakatni teskari aylantirish usulidan foydalanish va ma'lum vaqtdalarda turtkichning holatini 
o'rnatish (masalan, kulachokning aylanish nuqtasi orqali o'tkazilgan nurlar bo'ylab teng burchaklar 
orqali).
biz 
; 
; 
va hokazo nuqtalarni olamiz. Nurlarni kulachokning nazariy profili bilan 
kesishadi. Bu nuqtalar teskari harakatda rolik markazining pozitsiyalariga mos keladi.
y -y
o'qi orqali nuqta o'tkazishda a 
; 
; 
, va hokazo 
O
, biz 
1, 2, 3
va hokazo nuqtalarni 
olamiz. 
0-1, 0-2, 0-3
va hokazo segmentlar kulachokni burchak bo'ylab aylanganda rolik markazi 
tomonidan bosib o'tilgan yo'lni ifodalaydi. 
va hokazo. 
Ushbu ma'lumotlardan foydalanib, biz K
S
masshtabida 
bog'liqlik diagrammasini 
tuzamiz. Xord usuli bilan grafik farqlash usulidan foydalanib, biz tezlik analogining diagrammasini 
quramiz. 
analogi va tezlanish analogining diagrammasini quramiz 
. Bu holda, 
siljish shkalasi K
S
o'rnatiladi va kulachokning burilish burchagi shkalasi quyidagi formula orqali 
aniqlanadi: 
̅
bu erda, abscissa o'qining qiymatiga mos keladigan segment ,
mm. 
Qutb masofalari teng qabul qilinadi 
Shu bilan birga 
. Agar H ixtiyoriy tanlansa, u holda 
Amaliy qism 
Ishning mazmuni.
Siljish mexanizmi modeli, turtkichning tezligi va tezlanishini aniqlash. 
Ishni bajarish tartibi (texnologiyasi). 
1. Ixtiyoriy masshtabda, kulachokli mexanizmining diagrammasini chizing. 
2. Harakatni teskari aylantirish usulini qo'llagan holda, 0,25π burchak bilan kulachokning 
aylanishiga mos keladigan nuqtalarda turtkichning siljishini aniqlang. 
3. K
S
masshtabda 
. 0,001 m/mm yoki 0,002 m/mm va 
̅
abssissa o`qi bo`ylab,
120-140 mm ichida kulachokning bir aylanishiga mos keladigan abscissa o'qi bo'ylab segmentni olib 
siljish diagrammasini tuzing 
4. Kulachokning burilish burchak masshtabi va qutb masofalarining masshtabini aniqlang 
5. Grafik integrallash usulidan foydalanib, tezlik analogi va tezlanish analogi diagrammalarini 
tuzing. 
6. 
ni hisobga olgan holda 1va 2 jadvallarni toldiring. 

---

1-jadval 
Parametrlar nomi 
Parametrlarning formulasi va qiymati 
Siljish masshtabi 
Kulachokning burilish burchagi masshtabi 
Qutb masofalari 
jadval 2 
Parametr 
Burchaklardagi parametr qiymati 
0,25π 
0,5 π 
0,75 π 
π 
1,25 π 
1,5 π 
1,75 π 
2 π 
S, m 
, m 
, m 
Nazorat savollari 
1. Kulachok mexanizmlarning qanday turlari mavjud? 
2. Kulachokli mexanizmlarni klasifikasiya? 
3. Kulachokli mexanizmlarning kinematik tahlilining maqsadi va vazifalari? 
4. Kulachokli mexanizmining turtkichi harakatining qanday fazalari mavjud? 
5. Kulachokli mexanizmning kinematik tahlil qilishdan maqsad? 
6. Harakat, tezlik va tezlanish o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor? 
7. Grafik tahlilda masshtab qanday aniqlanadi?