Lala ta’rizliler ta’rtibi

Shternbergiya (Sternbergiya) tuwisi. Tuwisqa piyazli ko’p jilliq sho’p o’simlikler kiredi.Japiraqlari qa’lemi, 4-8 . Gu’lqorg’ani 6 japiraqshali, voronka siyaqli, atalig’i 6, tu’yinshesi ush miywe japiraqli. Miywesi- qutisha. O’zbekistanda bir tu’ri o’sedi (Fisher shternbergiyasi- Sternbergiya fischeriana). Ko’p jilliq piyazli sho’p o’simlik. Piyazshalari ma’yek siyaqli, 3 sm qalin’liqta. Paqali gu’llegen da’wirge 10 sm ge shekem, miywelegen waqitta bolsa uzinraq boladi. Japiraqlari 4-8 , jasil, tu’ksiz. Gu’lleri sari, 8-10 mm uzinliqta. Fevral-mart aylarinda gu’lleydi, miywesi aprel ayinda pisedi.
Chuchmoma ta’rizliler tuqimlasi- Bul tuqimlas wa’killeri ko’p jilliq piyazli sho’p o’simliklerden ibarat. Gu’lleri binafsha ren’li, voronka siyaqli.Shingilsimon to’pgu’l payda etedi. Gu’lqorg’an japiraqshalari 6, atalig’i 6. Tu’yinshesi u’sh uyali, tuqimbu’rtikleri ko’p. Bul tuqimlas bir tuwis- Ixiolirion ha’m 4-5 tu’rden ibarat. Olar Falastin ha’m Iran-Turan aymaqlarinda tarqalg’an. Orta Aziyada da bir tuwis (Ixiolirion) ha’m 3 tu’ri ushiraydi.O’zbekistanda bolsa usi tuwistin’ eki tu’ri o’sedi.

5-su’wret: Chuchmoma
Tatar chuchmomasi (Ixiolirion tatricum).Ko’p jilliq sho’p o’simlik. Paqali tu’ksiz, tegis boyi 15-80 sm. Japiraqlari jin’ishke, eni 2-10 mm. Gu’lqorg’ani qon’iraw siyaqli, shingil to’pgu’lde ornalsqan, binafsha ren’li, gu’lqorg’ani 6 japiraqshali, atalig’i 6. Miywesi-qutisha. Aprel-may ayinda gu’llep, may-iyunda miywe beredi.Bag’larda, dalalarda eginler arasinda, adir ha’m tawdin’ to’mengi bo’liminde ushiraydi.


Lala ta’rizliler ha’m Nargiz ta’rizliler qatarnin’ ,,Qizil kitab’’qa kirgizilgen tu’rleri
1.Lala ta’rizliler tuqimlasi (Liliaceae)
Vvedenskiy lalasi(Tulipa vvedenskyi Botschantz) - Boyi 20-35 sm ge jetetug’in ko’p jilliq, piyazshali sho’p deneli o’simlik. Piyazi ma’yek siyaqli, diametric 2-3 sm, toq-qon’ir ren’li, qabig’i qag’az siyaqli. Japiraqlari 3-4. Gu’lleri birewden, qizil ren’li. Gu’linin’ tu’bi sari, ataliq jipleri sari ya’ki bawir ren’li. Aprel-may ayinda gu’llep, iyun-iyul ayinda miywe beredi. Oxongaron daryasi vodiysida o’sedi( Tashkent walayati). Tuqimnan ha’m piyazshasi arqali ko’beyedi.

6-su’wret: Vvedenskiy lalasi
Lemann lalasi (Tulipa lehmanniana Merckl)- Boyi 15-25 sm arasindag’i ko’p jilliq piyazli sho’p. Piyazi ma’yek siyaqli, diametri 1,5-4 sm. Qabig’i qara-qon’ir er ju’zesine shekem dawam etedi. Japiraqlari 3-4. Gu’li jeke, sari, toq sari ya’ki qizil, tu’bi qara, bawir ren’li dag’li. Ataliq jipleri ha’m shan’ qaltashasi sari ren’li. Mart-aprel aylarinda gu’llep, may-iyunda miywe beredi. Tuqimnan ha’m piyazshadan ko’beyedi.