Laqablar Og'abek

2.3. Laqablarning morfologik xususiyatlari 
 
Laqablar ham o‘zbek tilining lug‘at sostavini tashkil qilgan boshqa so‘zlar 
kabi so‘z yasalishining umumiy qonun-qoidalariga bo‘ysunadi. 
Professor A.G‘ulomovning ta’kidlashicha, o‘zbek tilida so‘z yasalishining 
quyidagi usullari mavjud: grammatik, leksik-semantik, fonetik usullarda yasaladi
32
. 
Ma’lumki, grammatik so ‘z yasalishi ikki xil bo ‘ladi. Affiksatsiya usuli, 
kompozitsiya usuli. Ko‘pchilik laqablar asosan affiksatsiya usuli bilan yasaladi. 
Ma’lumki, bu usul ot yasalishining eng mahsuldor usulidir. Laqablarning ham 
affiksatsiya usuli bilan yasalganlari ot turkumiga xos bo‘ladi. Hozirgi o‘zbek 
32
G’ulîmîv À. O’zbåê tili gràmmàtiêàsi. I-tîm. 22-b. Tîshêånt.1975. 

---

32 
tilidagi -chi affiksi ot yasovchi affikslar orasida eng mahsuldor affiksdir. Bu affiks 
shaxs bildiruvchi otlar yasaydi. 
1. Laqablarga –chi affiksi qo‘shilib biror kasb bilan shug‘ullanuvchi shaxs 
bildiruvchi ot yasaydi. Masalan: Bu kishi o‘z shahrimdan, bir mahallalik, mendan 
bir-ikki yosh kattaroq Omonboy-Tursun p i ch o q ch i n i ng  o‘g‘li o ‘z o ‘rtog ‘im 
edi. 
Qaymoq bozorining burilishida mahkamaning boshida Ilhom s a m o v a r 
ch i n i ng kattakon choyxonasi bo‘lib bunda grammafon chalinadi. 
-chi affiksi laqablarga qo‘shilib asosan anglashilgan ish harakatni bajaruvchi, 
shu kasb bilan shug‘ullanuvchi shaxs oti yasaydi. 
Tug‘unboy t e r g o v ch i shu yilning o‘n ikkinchi kuni omonatini topshirdi 
degan gap tarqalganda rayon ahli yoqasini ushladi. 
-chi affiksi bilan yasalgan laqablar Boburning «Boburnoma» asarida ham 
uchraydi. 
Bir-ikki navbat kutib bularning tersanganini Muhib Ali q o‘ r ch i xalifa 
bilan Mulla boboga aytur menga ham imo qildilar. 
Xusrav ko‘kaldosh va Ahmad p a r v o n a ch i n i bir pora kishi bila o‘ruq 
o‘trusiga yuborildi. 
Bu gaplar garchand hazil bo‘lsa ham, ularda bir qadar jon bor. Ammo 
Tojivoy  n i sh o l d a ch i n i ng aytgan gapi ancha ibratli edi. 
-Shoirlik bu nisholdaga o‘xshaydi. 
2. –chi affiksi kasb, hunar, mashg‘ulotning konkret sohasi bilan 
shug‘ullanuvchi laqablar yasaydi. 
Pandigonlik Madumar k a r n a y ch i  boshqalarga qaraganda berilib, terilib-
pishib chalyapti. Miskarnayning og‘zini osmonga qaratganda zarbli ohang olis-
olislargacha borib yurakni zirqiratib yuboradi, pastga qaraganda oyoqlar ostidagi 
zamin titrab ketgandek bo‘ladi. 
Bu misoldagi k a r n a y ch i laqabi konkret soha bilan shug‘ullanuvchi shaxs 
otini yasagan. 

---

33 
Otash - d u k ch i oltmishlarga yaqin burushiq yuzida ko‘zlari teran 
joylashgan, yelkasi chiqiq, ko‘rkam, oppoq soqolli qovjiroq bir chol. 
Bu tekstdagi dukchi laqabi konkret soha bilan shug‘ullanuvchi kishiga 
nisbatan ishlatilgan. 
Sherqobil p o d a ch i g a povestka kelgan kuni biz bolalar o‘z o‘rtog‘imizday 
yaxshi ko‘rgan Sherdon dev to‘g‘risida bo‘lib o‘tgan hangomaning guvohi bo‘ldik. 
Bu misoldagi p o d a ch i laqabi konkret soha bilan shug‘ullanuvchi shaxs oti 
yasalgan.