Layli va Majnun arab. نون جم و ىل ي ل

---

Layli va Majnun (arab. 
نون جم و ىل ي ل („Majnun va Laylo“)) fors-turkiy romantik dostonidir. 
Chunki bu dostonlarni dastlab fors tarixiy asari „Shohnoma“da (Firdavsiy), keyinchalik 
shoir Nizomiy Ganjaviyning 
„Xusrav va Shirin“ dostonida va buyuk turkiy shoir Alisher 
Navoiy
ning beshligi boʻlmish ''Xamsa"sida uchraydi. Voqeiy boʻlmish bu hikoya 
Navoiyning ''Xamsa"sida Qays ibn al-Mulavvo ismli arab yigitining Layli ismli qiz bilan 
ishqiy munosabatlari yoritiladi. Oʻgʻlining bu qizga uylanishiga qarshi chiqqan otasining 
tazyiq
lari va ayriliq tufayli Qays aqldan ozib, devona boʻladi („majnun“ va „jinni“ "dali'' 
soʻzlarining oʻzagi bir). 
Layli va Majnun 
— Yaqin va Oʻrta Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan folklor hamda 
yozma shakldagi adabiy yodgorlik. Dostonning ilk kurtaklari VII asrning 2-yarmida paydo 
boʻlgan. Ayrim manbalarning maʼlumotiga koʻra, doston qahramonlari tarixiy shaxslardir. 
Ularda Majnun Bani Omir qabilasidan chiqqan, asl ismi Qays ibn Mulavvah yoki Qays 
ibn Muod boʻlgan yigit, deya taʼkidlanadi. Qays Layli ismli oʻz qabiladoshini sevgan 
hamda oʻz sevgisi va hijron alamlari haqida mungli sheʼrlar bitgan. Bunday maʼlumot, 
jumladan, ibn Qutaybaning (889) „Kitob ush-sheʼr va shuaro“ („Sheʼr va shoirlar haqida 
kitob“), Abul Faroj al-Isfahoniyning „Kitob ul-agʻoni“ („Qoʻshiq kitobi“) asarlarida 
keltirilgan. Lekin boshqa manbalar bu maʼlumotlarni inkor etadi. Masalan, arab olimi 
Avon ibn Hakim al-Qalbiy (764) va arab tarixchisi Hishom al-Qalbiy (819) Majnun tarixiy 
shaxs emas, degan fikrni ilgari suradi. VII asrning 2-
yarmidayoq arab sheʼriyatida 
Majnun taxallusi ostida koʻplab mungli sheʼrlar vujudga keladi, bunday sheʼrlar tobora 
koʻpayib boradi, toʻplamlarga kiritiladi. Ammo Majnun nomi zikr etilgan sheʼrlarning 
barchasi ham yolgʻiz bir kishiniki emas. Arab olimlari al-Johiz (9-asr) va ibn al-Muʼtaz 
(908)ning aytishicha, kishilar Layli nomi bilan bogʻliq barcha sheʼrlarni Majnunga nisbat 
beraverganlar. XI asrda shoir Abul Bakr al-Volibiy tomonidan Majnunga nisbat berilgan 
barcha sheʼrlar toʻplanib, „Devoni Majnun“ tuziladi. Devonda sheʼrlarga sharhlar beriladi 
hamda sheʼrlar Majnun haqidagi rivoyatlarning syujetiga kiritiladi.