Lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

O O 
|| || 
CH
2 
= CH-C > CH
3 
- CH
2 
- C 
|| || 
H H 

Allil aldegid Propion aldegid
тыйинган бирикмаларга нисбатан 
ю=ориро= 
Cl
Cl
Cl
NO
2 

---

69 
Allil aldegidi o‘ta zaharli, propion aldegidi esa faqatgina kuchsiz zahar. Allil spirti 
qon quyulishini, o‘pka shishini keltirib chiqaradi, propil spirti esa deyarli zaharsiz: 

SN
2 
= SN - SN
2
ON > SN
3 
- SN
2 
- SN
2 
- ON 
allil spirti propil spirti 
O‘tgan asrda ingliz olimi Richardson organik birikmalarning gomologik 
qatorlaridagi zaharlilikning o‘zgarish qonuniyatlarini ta’riflagan, bu 
Richardson
qoidasi
 
deb atalgan – organik moddalarning zaharliligi gomologik qatorda uglyerod 
atomi sonining ortishi bilan, ya’ni birikmaning molekulyar og‘irligi ortishi bilan 
kuchayadi. 
 
Organik moddalarning gomologik qatorida zaharlilikning o‘zgarishi 
S - uglyerod atomi miqdori
Richardson qoidasi gomologik qatorning ikkinchi a’zosidan 7-8- a’zosigacha 
bo‘lgan doiralarda amal qilishi mumkin. Keyingi a’zolarning zaharliligi keskin 
kamayadi. Buni gomologik qatorda uglyerod atomi sonining ortishida, organik 
moddalar yeruvchanligining kamayishi bilan izohlash mumkin. 
Richardson qoidasida gomologik qatorning 1-a’zosi ham yuqori zaharlilikni 
namoyon qiladi. Masalan, metil spirti etil, propil, butil spirtlaridan anchagina zaharli. 
Richardson qoidasi toksikologlar tomonidan gomologik qatorning yangi, tadqiq 
etilmagan a’zolarining zaharliligini ekstropolyatsiya yo‘li bilan oldindan ko‘rsatib 
byerishi uchun foydalanilgan.