Liniya va transformatorlarda quvvat isrofi

Transformatorning nominal kattaliklari va ish rejimlari

Transformatorlardan normal foydalanish maqsadida uning pasportida quyidagi nominal kattaliklar ko‘rsatilgan bo‘ladi:

1. 
   transformatorning turi;
   
2. 
   chiqish tomonidagi nominal quvvat S_nom, kVA;
   
3. 
   birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlarning nominal liniya kuchlanishlari (U_1nom va U_2nom ) kV;
   
4. 
   salt ishlagandagi quvvat isrofi (P₀ = P_p ) , kVt;
   
5. 
   mis chulg‘amlardagi, ya’ni qisqa tutashuv paytidagi quvvat isrofi (P_m= P_k) kVt;
   
6. 
   qisqa tutashuv kuchlanishi (u_q ) %
   
7. 
   yuklama nominal va uning yarmiga teng hamda cosφ₂ =1 dagi foydali ish koeffitsienti.
   

Transformator birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlarining nominal toklari esa uning nominal kattaliklaridan hisoblab topiladi.
Bir fazali transformatorlarda

Kichik quvvatli transformatorlarning nominal kuchlanishi va toki xujjatda ko‘rsatilgan bo‘ladi.

Transformatorning ish rejimlari

Salt ishlash rejimi. Transformatorlarni ishlatish jarayonida ko‘pgina vaqt ularning birlamchi chulg‘ami manbaga ulanib, ikkilamchi uchlari bo‘sh qoladi. Bunday rеjim transformatorning salt (yuklamasiz) ishlash rejimi dеyiladi. Salt ishlash rejimida U₁ = U_nom va I₂ = 0 bo‘ladi. Bunga mos sxеma 4.6-rasmda ko‘rsatilgan.

4.6-rasm. Salt ishlash rejimi tajribasi

Transformatorning birlamchi chulg‘amiga bеrilgan sinusoidal kuchlanish U₁ ta’sirida chulg‘amdan salt ishlash toki I₀ w₁ oqib o‘tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi I₀ w₁ po‘lat o‘zak bo‘ylab tutashuvchi asosiy magnit oqimi Ф = Ф_msinωt ni va qisman havo hamda po‘lat o‘zak orqali tutashib tarqalgan magnit oqimi Ф_1S ni hosil qiladi. Bu o‘zgaruvchan magnit oqimlari o‘zining chulg‘amlarda induksiyalangan EYuK lari bilan quyidagi bog‘lanishga ega:

𝑒 = −𝑤

𝑑Φ
= 𝜔𝑤 Φ

sin(𝜔𝑡 − 90⁰)

1 1 _𝑑𝑡
1 𝑚

𝑒 = −𝑤

𝑑Φ
= 𝜔𝑤 Φ

sin(𝜔𝑡 − 90⁰)

(4.5)

1 1 _𝑑𝑡
1 𝑚

𝑒 = −𝑤

𝑑Φ
= 𝜔𝑤 Φ

sin(𝜔𝑡 − 90⁰)

1𝑆
¹ 𝑑𝑡
1 𝑚

Dеmak, EYuK lar ularni induksiyalangan magnit oqimlaridan faza bo‘yicha 90⁰ ga kеchikadi. Bu EYuK larning ta’sir etuvchi qiymatlari:

= ^𝐹1𝑚 = ^𝜔w Φ

₌ 2𝜋ƒ

𝑤 Φ
(4.6)

¹ √²
√^{2 𝑚}
_√2 1 𝑚

yoki E₁ = 4,44 · f₁ · w₁ · Ф_m
E₂ = 4,44 · f · w₂ · Ф_m (4.7)
E_1S = 4,44 · f · w₁ · Ф_1S
Birlamchi chulg‘amga berilgan kuchlanish 𝑈^̅₁ EYuK ( 𝐸^̅₁ va 𝐸^̅_1S larni, shuningdek, chulg‘amning aktiv qarshiligi R₁ kuchlanishning pasayishini kompensatsiya qiladi. U holda Kirxgofning II qonuniga binoan birlamchi chulg‘am zanjirining elektr muvozanat holati:
Ū₁ = −𝐸^̅₁ + 𝐸^̅_1S + 𝐼₀ R₁
Agar EYuK 𝐸^̅_1S ni chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi 𝐼₀ · X_L1 bilan
kompensatsiya qilinadi desak va 𝐼₀ R₁=𝑈^̅_R1 bo‘lsa:

yoki
Ū ₁ = −𝐸^̅₁ + Ū R₁ + ŪL₁

Ū ₁ = −𝐸^̅₁ + 𝐼₀ R₁ + 𝐼₀ XL₁ (4.8)

Tok I₀ birlamchi chulg‘am nominal tokining (3‚10) % ini tashkil etgani uchun vektor diagrammada hosil bo‘lgan kuchlanishlar uchburchagi real masshtablarda qurilsa, juda kichik bo‘ladi. Shuning uchun U₁ ≈ E₁ deyish mumkin. U holda olingan nisbat va E₁ = 4,44fw₁F_m ga binoan asosiy magnit oqimi Ф ni kuchlanishga proporsional deyish mumkin. Salt ishlash rejimida transformatorning quvvat koeffitsienti cosφ₀ = 0,2‚0,3, ikkilamchi chulg‘amdagi tok I₂ = 0 bo‘lgani uchun U₂₀=E₂ bo‘ladi. Natijada K= I₁₀ / I₂₀ ; P₀ = P_po’lat