Lyublyana fənn Şəhərlərin idarə olunması

Ətraf mühit problemləri
Şəhər mühi̇ti̇ndə hava keyfi̇yyəti.
70-ci illərin ortalarına qədər Lyublyana havanın ən çox çirkləndirildiyi Sloven şəhərləri arasında təsnif edilirdi və ilin soyuq yarısında maksimum dəyərlərə çatırdı. Belə həddən artıq çirklənmə çoxsaylı fərdi bacalar, eləcə də yüksək kükürdlü kömürdən istifadə edən istilik elektrik stansiyası ilə əlaqədar idi. Çirklənmə probleminə səbəb olan təbii coğrafi amillərə şəhərin hövzədə yerləşməsi və tez-tez iqlim dəyişikliyi daxildir ki, bu da ildə orta hesabla 140 dumanlı günün yaranmasına səbəb olur. Məlumatlara görə, Lyublyana Avropanın ən dumanlı paytaxtıdır, inversiya qalınlığı çox vaxt 200 ilə 300 metr arasındadır. Küləyin orta sürəti yanvarda cəmi 1,3 m/s, may ayında isə 2,0 m/s təşkil edir, vaxtın 6-10 faizində ümumiyyətlə külək baş vermir (Jernej, 2000). Yerli küləklər qapalı hövzə mövqeyindən əmələ gəlir və onlara dolayısı ilə şəhər və onun morfologiyası, tikili tipləri, xüsusilə də istilik adaları təsir edir.
Son iki onillikdə havanın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üzrə səylər ilk növbədə SO2 emissiyalarının və hissəciklərin azaldılmasına yönəldilmişdir. Səksəninci illərin əvvəllərində 200 µq/m3-dən çox olan və ya icazə verilən maksimum həddi üç dəfə keçən orta illik konsentrasiyalar 90-cı illərin sonuna kimi 27 µq/m3-ə qədər azalmışdır. SO2-nin konsentrasiyaları Lyublyanada fərdi monitorinq sahələrinin mikrolokasiyasından asılı olaraq əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir, lakin bir qayda olaraq, icazə verilən maksimum dəyərin 50-70%-ni keçmir.
Su i̇darəetməsi.
Lyublyanada ildə 27 milyon m3-dən çox su istehlak edilir ki, bunun da 10 milyon m3-dən çoxu sənaye (soyutma üçün su daxil deyil), təxminən 16 milyon m3 isə ev təsərrüfatları tərəfindən istehlak edilir. Sudan istifadə son onilliklərdə sürətlə artmışdır (1940-cı ildə 4 milyon m3 idi). Ən çox istehlak 1987-ci ildə 33,9 milyon m3 ilə qeydə alınıb.
Lakin bu ildən sonra sənaye tərəfindən istehlakın azalması səbəbindən cüzi azalma müşahidə edildi (Brečko, 1996). Bununla belə, itkilər vurulan suyun 46-50%-ni təşkil edir, belə ki, qrunt sularının çəkilmə miqdarı faktiki olaraq illik istehlakdan və ya satılan suyun miqdarından çox idi. Mərkəzi su təchizatı sistemi şəhərdəki bütün binaların 97%-ni içməli su ilə təmin edir. Su stansiyasında vurulan su əsasən əsas tələblərə və standartlara cavab verir, lakin istehlakçılara çatana qədər bütün su haqqında bunu demək olmaz. İstehlakçıların içməli suyu magistral su xətlərinin keyfiyyətindən, onların saxlanmasından və tikinti materialından asılı olaraq keyfiyyətsiz ola bilər. Magistral su kəmərlərində hər hansı bir qüsur görünsə, daha çox qurğuşun konsentrasiyası və ya hətta mikrobioloji çirklənmə baş verə bilər.