M a ʼ r u z a -1 kirish. Izolyatsiyaning umumiy hossalari. Yuqori kuchlanish sinov usullari va baholash kriteriyalari

 
8.Ish jarayonida razryadniklar va oʻta yuqori kuchlanishlarni cheklantiruvchi 
apparaturalarda uchraydigan nosozlik holatlarni asosiy sabablari. 
 
Razryadnik va OPNlar chaqmoq va kommutatsiyadan kelib chiqishi mumkin 
boʻlgan oʻta kuchlanishlarni chegaralab elektr qurilmalarni oʻta kuchlanishdan 
saqlash maqsadida qoʻllaniladi.
Misol: CHaqmoq natijasida paydo boʻlgan razryadlarni yuqori kuchlanishli 
xavo tarmog’iga kelib tushishi toʻg‘ridan toʻg‘ri ekspluatatsiya qilinayotgan 
elektr qurilmaga yetib kelsa unda ularni izolyatsiyasini teshilishiga va yaroqsiz 
xolga olib kelishi mumkin. 

---

Razryadnik va OPN larni ximoya xarakati quyidagicha nominal 
kuchlanishdan ortib ketgan kuchlanish amplitudasini ximoya qilinayotgan 
qurilmani izolyatsiyasi uchun xavfsiz kattalikka keltiradi va ortib ketgan 
energiyani yerlagich sim orqali yerga oʻtkazib yuboradi. 
Havo tarmoqlar va katta boʻlmagan transformator podstantsiyalarni ortib 
ketgan 
(перенапрежения) 
kuchlanishdan 
saqlash 
uchun 
trubkasimon 
razryadniklardan foydalanilanilgan. Trubkasimon razryadnik fibra yoki organik 
shishadan tayyorlanib trubkasimon boʻladi, ichida uchqun (iskra) xavo oraliq 
masofalik metall sterjendan iborat. Agar tarmoqda oʻta kuchlanish paydo boʻlsa 
razryadnik ichidagi uchqun havo oraliqda yuqori temperaturalik energetik yoy 
paydo boʻladi, buning natijasida razryadnik devorlaridan gaz ajralib chiqadi va 
yoyni oʻchiradi. Gaz bosimi katta oqim natijasida trubkani ochiq tomonidan 
tashqariga chiqadi. Razryadnik kuchlanish nominal kuchlanishdan 10% ortganini 
yerga oʻtkazib yuboradi. 
Havo tarmoqlarida razryadniklar va OPN lar podstantsiyadan chiqishdagi 1 
va 3 tayanchlarga oʻrnatiladi. 6-10 kV transformator podstantsiyalarini oʻziga 
yuqori kuchlanish kirish joyda oʻrnatiladi.
Trubkasimon razryadniklar bugungi kunda ishlab chiqarishdan olib 
tashlangan boʻlib ularni oʻrniga RVP razryadniklardan foydalanib kelingan. 
Bugungi kunda esa OPN – oʻta kuchlanishlarni chegaralovchi bir chiziqli 
boʻmagan (ограничитель перенапряжения нелинейный) qurilmalardan 
foydalanilmoqda. 
Sinov oldidan razryadniklar tashqi koʻrikdan oʻtkaziladi, bunda farforlarda 
uchgan, yorilgan joylari yoʻqligi, sementlangan joylarni germetik butligi, 
armirovka choklarini ximoya qoplamasini borligi koʻriladi. Razryadnikni asta 
sekin burash va siltab koʻrishda unda xech qanday shaqur- shuqur tovushlar 
boʻlmasligi va bolt bilan qatirilgan joylari esa mustaxkam boʻlishi kerak. Sinov 
ishidan oldin razryadnikni usti tozalab artiladi. Ventili razryadniklardagi barcha 
toʻla sinovlar 3 yilda 1 marotaba, tashqi xavo xarorati +10
0
S
kam boʻlmagan 
temperaturada
oʻtkaziladi. Ventili razryadnikni quydagi rusumlari bor.
RVP - 1, 3, 6, 10 kV podstantsiyalarda ishlatiladigan ventili razryadnik 
RVVM - 1, 3, 6, 10 kV aylanuvchi mashinalarni ximoya qiluvchi ventili 
razryadnik 
RVO -35 kV kuch transformatorlarini choʻlg’amlarini ximoya qiluvchi 
ventili razryadnik
RVS – 35, 110, 220 kV OTK da joylashgan elektr qurilmalarini ximoya 
qiluvchi ventili razryadnik 
Razryadniklarni izolyatsiya qarshiligi 2 500 V megometr bilan oʻlchanadi. RVP 
rusumli razryadniklarni izolyatsiya qarshiligi 5 000 MOm dan kam boʻlmasligi 
kerak. 
Boshqa 
rusumli 
razryadniklar 
uchun 
izolyatsiya 
qarshiligi 
chegaralanmagan boʻlib ular taglik-kolonnaga aloxida-aloxida elementlardan 
yig‘ilganligi uchun kuchlanishni xar bir element boʻyicha teng tarqalishini 
ta’minlash maqsadida ularni qarshiliklarini kataliklari bir guruxdan yig‘ish 
tavsiya etiladi. 

---

Misol uchun aloxida-aloxida elemetlardan yig‘iluvchi RVS rusumli 
razryadniklar qarshilik boʻyicha 6-guruxga boʻlinadi. 
Gurux 
T/R 
Razryadnik rusumlarini elemetlarini qarshiliklari,MOm 
RVS-33 
RVS-20 
RVS-15 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
480-615 
615-810 
810-1100 
1100-1450 
1455-1850 
1850-2450 
240-315 
315-415 
415-550 
550-785 
785-965 
965-1265 
160-215 
215-285 
285-385 
385-515 
515-675 
675-885 
Yig‘ilgan razryadniklarni montaj qilishda kichik qashilikga ega boʻlgan 
elementni tok oʻtkazuvchi qismi shinaga yaqinroq va katta qarshilikga ega 
boʻlgan elementni fundament-plita “erga”yaqin joyga joylashtirilishi kerak.