M a g I s t r a t u r a m ə r k ə z I Əlyazma hüququnda Şükürov Mübariz Yaqub oğlu «Bİznes infrastrukturunun iNKİŞafinin təŞKİlati İQTİsadi mexaniZMİ»
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.3. Müstəqil bazarlar və birja
Biznes infrastrukturuna aid edilən müstəqil bazarlar aşağıdakılardan ibarətdir: [1, 30] əmtəə və xidmətlər (istehlak) bazarı; istehsal vasitələri bazarı; əmək bazarı; daşınmaz əmlak bazarı; innovasiya bazarı; investisiya bazarı; lizinq bazarı; sığorta bazarı; maliyyə bazarı;
hərraclar; informasiya bazarı; reklam bazarı; qiymətləndirmə bazarı; konsaltinq bazarı; lisenziyalar bazarı; 46 regional bazarlar. Bunlardan bir neçəsinə nəzər yetirək. Əmtəə və xidmət sahəsinin bazarı istehlakçılarla istehsalçılar arasında olan istehlak təyinatlı xidmət və əmtəələrin alqı-satqısı ilə xarakterizə olunur. İstehlak bazarında maddi yəni əşya formasındakı əmtəələrin alış-satışı üçün anlaşmaların bağlanması üzrə ticarət proseslərinin aparılmasında mühüm rol ixtisaslaşmış olan müstəqil qeyri-dövlət təsisatlarına - əmttə birjalarına aiddir. Əmtəə birjalarının önəmli təyinatı özünü anlaşmaların bağlanmasında, xidmətlərin edilməsində, əmtəə alıcıları və satıcıları arasında ticarət prosesinin nizamlanmasında, qiymət barəsində informasiyaların yığılması və nəşr olunmasında göstərir. Bundan əlavə xidmət bazarı insanlara ödənişli məişət xidmətini (nəqliyyat xidməti, camaşırxana, nəqliyyat xidməti , rabitə, haman və ya dəlləkxana, kimyəvi təmizləmə ilə yanaşı başqa xidmətləri özündə birləşdirir. [3, 63]. İstehsal vasitələri bazarının predmetinə istehsalda birbaşa və yə dolayısı ilə iştirak edən bütün maddi-texniki obyektlər aid edilir. Buna görə də o, üç bazardan ibarətdir. Birincisi, istehsal binalarının və tikililərin alqı-satqısı bazarı; ikincisi, istehsal təyinatlı cihazlar, texnoloji avadanlıq, maşın bazarı; üçüncüsü isə məhsulun hazırlanması üçün xammal, material, yarımfabrikatlar, enerji bazarıdır. İstehsal vasitələri üzrə ticarət onları istehsal edən müəssisələr və ya mülkiyyətçilər, yaxud da ixtisaslaşdırılmış alqı-satqı təşkilatları, bazaları tərəfindən, yarmarkalar, auksionlar, əmtəə birjalarında aparılır. Əmək bazarı - tələb və təklifin üz-üzə gəldiyi məkandır. Əmək bazarı cəmiyyətimizin iqtisadi və sosial-siyasi yaşayışında planlı və önəmli sahədir desək yerinə düşər. Əmək bazarında fiziki iş qüvvəsinin qiyməti dəyərləndirilir, təhsil ala bilmək imkanları, əməkhaqqının miqdarı, əməyin şəraiti, məşğulluğun təminatı və s. ortaya çıxarılır. Əmək bazarı məşğulluq dinamikasının əsas tendensiyalarını özündə əks etdirir. Müasir əmək bazarının başlıca xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, daimi məşğulluğa tam zəmanət vermək qeyri-mümkündür. Məşğulluq səviyyəsini təyin edən əməyə tələbat bir çox amillərdən, dövlətin bu sahədə siyasətindən,
47 iqtisadiyyatın strukturundan, əməyin təşkilindən, rəqabət bacarığından, gəlir meyarlarından, bazar
qiymətlərindən, əməyin
səmərəliyindən, əmək
münasibətlərinin çevikliyindən, istehsal üçün lazım olan təhsil, peşə bilikləri və bacarıqlarından, ixtisas artırma və yeni peşələrə yiyələnmək proseslərindən, Həmkarlar İttifaqlarının aktivliyindən asılıdır. Əmək bazarının inkişafı yeni məşğulluq növlərinin, müvəqqəti işlərin, natamam iş günü ərzində müxtəlif rejimli işlərin, müəyyən haqq müqabilində görülən sərbəst qrafikli işlərin, evdə görülən işlərin, müəyyən müqavilə əsasında görülən işlərin və sairə meydana gəlməsinə səbəb olur. Göstərilən xidmətlərin dəyişməsi ilə əlaqədar işçi qüvvəsinə olan tələb də dəyişir. Bu səbəbdən müəssisələrdə yaranan müvəqqəti işlər sonradan daimi işə çevrilmək imkanı yarana da bilər. Aşağıdakı cədvəldə 2012-2015-ci illərdə əmək bazarının əsas social iqtisadi göstəriciləri əks olunmuşdur (cədvəl 2.1.): Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|