M. E. Mamarajabov, R. N. To’rayev zamonaviy dasturlash tillari

5 topshiriq. 
Funksiya qiymatini hisoblang.
Y=
6
7
6
5
5
6
5
4
4
5
4
3
3
4
3
2
cx
bx
ax
cx
bx
ax
cx
bx
ax
cx
bx
ax











 
from math import * 
def func (x,y): 
ildiz=pow(fabs(a*pow(x,(2+y))+
b*pow(x,(3+y))+ c*pow(x,(4+y))), (1/3)) 
return ildiz 
s=0 
a=int(input(‘a=’)) 
b=int(input(‘b=’)) 
c=int(input(‘c=’)) 
x=int(input(‘x=’)) 
n=int(input(‘n=’)) 
for i in range(n) 
a=5 
b=6 
c=3 
x=4 
n=8 
s= 717.553774264082 
 

---

107 
s+=func(x,i) 
print(“s=”, s) 
Mustaqil yechish uchun topshiriqlar 
Masala 1.
n
butun soni berilgan. Sonlar orasidan eng kattasi va eng kichigi 
topilsin va chop etilsin 
Masala 2.
n 
butun soni va (
a, b
) sonlar juftligida iboat o`zining tomonlari bilan 
berilgan n ta to`g`ri to`rtburchak berilgan. Berilgandagi eng katta yuzaga ega to‘g‘ri 
to‘rtburchak topilsin. 
Masala 3.
n
butun soni berilgan. Eng kichik musbat son topilsin. Agar bunday 
element mavjud bo‘lmasa, 0 chiqarilsin. 
Masala 4.
n
butun soni berilgan. Ketma-ket keluvchi juft sonlarning eng ko‘p 
miqdori topilsin. Agar juft son topilmasa, 0 chiqarilsin. 
Masala 5.
Hisoblang . Y=
т
х
х
х







1
...
1
1
1
2
; 
Masala 6.
Uchburchakning tomonlari berilgan bo`lsa, uning tomonlariga 
tushirilgan balandliklar, tashqi chizilgan aylana radiusi, bissektrissalarini hisoblovchi 
proseduradan foydalanuvchi dastur tuzing. 
Masala 7.
Sonlarni kiritish maydonida faqat 0 dan 9 gacha bo`lgan raqamlar, 
#13(enter), #8 (backSpase) tugmalaridan foydalanishga imkon beruvchi funksiya-qism 
dastur yarating.
Masala 8.
Funksiya qiymatini hisoblang.
Y=
6
7
6
5
5
6
5
4
4
5
4
3
3
4
3
2
cx
bx
ax
cx
bx
ax
cx
bx
ax
cx
bx
ax











Masala 9.
20-elementli massivning elementlarini 0..2000 oralig`ida tasodufiy 
holda yarating va 5 marotaba bu massiv elementlarini uchtadan tanlab olib har safar 
bu uchliklarning maksimalini FF-funksiya yordamida aniqlab, ularning yig`indisini 
aniqlang. 

---

108 
Masala 10.
a,b,c,d-xakikiy sonlar berilgan bulsa, aniqlang: m(a,b,c)+m(ab, bc, 
cd)+m(a-b, b-c, c-d), bu erda m(x, y, z)- x,y,z –sonlarning kichigini aniqlovchi 
funksiya. 
Masala 11.
Hisoblang 
RR=
4
85
5
8
6
8
7
8
C
C
C
C



Masala 12.
100
3
2
1
,...,
,
,
b
b
b
b
massiv elementlari uchun qism dastur yordamida 
hisoblang: RR=
x
b
x
b
b
b
x
b
x
b
b
b
x
b
x
b
b
b
cos
sin
cos
sin
cos
sin
100
99
100
99
4
3
4
3
2
1
2
1
...






Masala 13.
100
3
2
1
,...,
,
,
b
b
b
b
massiv elementlari uchun qism dastur yordamida 
hisoblang:
x
b
b
b
b
x
b
b
b
b
x
b
b
b
b
cos
cos
cos
100
99
100
99
4
3
4
3
2
1
2
1
...









Masala 14.
R- doira radiusi.Hisoblang: 
22
4
3
2
...
r
r
r
r
l
l
l
l
l
r





Masala 15.
.Hisoblang: s,t haqiqiy sonlar berilgan.g(1.2,-s)+g(t,s)-g(2s-1,st)ni 
hisoblang, bu erda g(a,b)=
4
3
3
2
2
2
2




b
ab
a
b
a
Masala 16.
Hisoblang: SS=(x-2)(x-3)+(x-3)(x-4)+…+(x-99)(x-100) 
Masala 17.
Hisoblang: Sin(x
2)
+ sin(x
4)
+…+sin(x
2n)
Masala 18.
Hisoblang: S=x/1!+ 3x/3!+5x/5!+… 
Masala 19.
Hisoblang:
n
S
n
sin
...
2
sin
1
sin
2




Masala 20.
Hisoblang: 
𝑆 = (𝑐𝑜𝑠1 + 𝑠𝑖𝑛1) + (𝑐𝑜𝑠2 + 𝑠𝑖𝑛2)
2
+ ⋯ + (𝑐𝑜𝑠𝑛 +
𝑠𝑖𝑛𝑛)
𝑛
3.7. PYTHONDA MODULLAR 
Har bir yangi dasturning kodini yozish ko‘p vaqt talab qiladigan jarayon 
hisoblanadi. Shu sababli, tayyor qism dasturlardan foydalanish har bir dasturchi uchun 
qulaydir. Zamonaviy dasturlash tillarida bu jarayonni yengillashtirish uchun 
tayyor dastur kodlarini saqlovchi kutubxonalar mavjud.
Modullar – alohida faylda yozilgan bo‘lib, turli dasturlarda qo‘llanilishi 
mumkin bo‘lgan kodlar majmui.

---

109 
Boshqa dasturlash tillari kabi Python dasturlash tilining standart kutubxonasi 
ham ko‘plab tayyor kod fragmentlari (modullar, standart funksiyalar va b.) dan tarkib 
topgan. 
Python dasturlash tilini yanada takomillashtirish uchun foydalanuvchi 
tomonidan yozilgan modullarni kutubxonaning alohida qismiga yuklash ham mumkin. 
Python dasturlash tilida juda ko‘p modul mavjud bo‘lib, ularning asosiylarini ko‘rib 
chiqamiz.
Modul nomi 
Modul tavsifi 
math 
Modul murakkab matematik ifodalarni hisoblash uchun 
qo‘llaniladi 
random 
Modul tasodifiy sonlarni tanlab oladi yoki ro‘yxat 
elementlarini tasodifiy tartibda joylashtiradi 
tkinter 
Modul foydalanuvchi va dastur o‘rtasida o‘zaro aloqa 
o‘rnatish uchun oyna, tugmacha va boshqa grafik 
elementlardan foydalanish imkonini beradi 
datetime 
Modul joriy sana va vaqtni ko‘rsatish hamda sanalarni 
hisoblash, sanalar ustida amallar bajarish imkonini beradi 
socket 
Modul kompyuterlarni internet orqali birbiriga ulash uchun 
qo‘llaniladi 
turtle 
Modul ekranda chiziq va figuralarni chizish uchun qo‘llaniladi 
locale 
Modul sonlarni formatlashda belgilangan tartibni 
aniqlash muammosini hal qilish uchun qo‘llaniladi 
decimal 
Modul o‘nli kasr sonlari bilan ishlash va 
ularni yaxlitlash uchun qo‘llaniladi 
os 
Modul katalog va fayllar bilan ishlash uchun 
bir qancha imkoniyatlarni beradi 
copy 
Modul nusxalash bilan bog‘liq masalalarni hal qilishga 
mo‘ljallangan 
sys 
Python interpretatorida dasturni bajaruvchi muhit hisoblanadi 
pygame 
ovoz va maxsus o‘yin grafikasi bilan ishlash imkonini 
beruvchi, videoo‘yinlar yaratish uchun mo‘ljallangan
Dasturda modullardan foydalanish uchun avval uni dasturga yuklash kerak 
bo‘ladi. Bu esa uning tarkibida saqlanuvchi kod fragmentiga murojaat qilishni talab 
qiladi. Modullarni dasturga yuklashning uch xil usuli mavjud.

---

110 
1-usul.
Modul funksiyalarini yuklab olishning bu usulida murojaat etilayotgan 
kod fragmentidan oldin modulning nomi ko‘rsatilishi lozim. Bunday 
dasturlarni o‘qish juda oson, chunki kod qaysi modulga tegishli ekanligini tez aniqlash 
mumkin.
Sintaksisi: 
import modul fayli nomi
import modulni yuklovchi kalit so‘z
>>> import math
Har bir funksiyadan oldin modulning nomi ko‘rsatiladi.
2-usul.
Modul funksiyalarini yuklab olishning bu usuli uncha katta bo‘lmagan 
dasturlar uchun qulay. Katta dasturlarda esa dasturni tushunish qiyin kechadi, ya’ni 
funksiya qaysi modulga taalluqli ekanligini aniqlash uchun biroz urinish 
kerak bo‘ladi.
Sintaksisi: 
from modul fayli nomi import * 
from ... import * – modulni yuklovchi kalit so‘z 
3-usul.
Moduldan faqat funksiyalarning o‘zini yuklab olish ham mumkin. Agar 
dasturdan faqat bitta funksiya kerak bo‘lsa, u holda funksiyalarning barchasini emas, 
kerakli funksiyaning o‘zinigina yuklab olgan ma’qul.
Sintaksisi: 
from modul fayli nomi import funksiya nomi 
>>> from random import * 
>>> randint(1,5) 
Standart kutubxonadan random moduli funksiyalarini yuklab oldi.
Funksiya qaysi modulga taalluqli ekanligi ko‘rsatilmaydi.
>>> from random import randint
>>> randint(1,5)

---

111 
Standart kutubxonadan random modulining randint funksiyasi yuklab olindi.
Python dasturlash tili tayyor modullar bilan keladi, modullarning to'liq 
ro'yxatini quyidagi bo'glama orqali kirib ko'rishingiz mumkin: 
Python Module Index — Python 3.9.5 documentation 
docs.python.org 
Python kutubxonasining