M. E. Mamarajabov, R. N. To’rayev zamonaviy dasturlash tillari

Masala 6.
Kompyuter qo’shimcha qurilmalari nomli lug’at yarating va lug’at 
tarkibini o’zgartiring.
Masala 7.
Kompyuter qo’shimcha qurilmalari nomli lug’at yarating va alifbo 
bo’yicha saralang.
Masala 8.
Kompyuter qo’shimcha qurilmalari nomli lug’at yarating va lug’at 
tarkibini o’zgartiring.
Masala 9.
Mevalar nomli lug’at yarating kalit so’z orqali lug’at tarkibini 
tozalang. 
Masala 10. 
Mevalar nomli lug’at yarating va oxirgi kiritilgan elementni olib 
tashlang. 
Masala 11. 
Mevalar nomli lug’at yarating va mevalar2 yangi lug;atga nusxa 
ko’chiring. 
Masala 12. 
Mevalar nomli lug’at yarating va dict() funksiyasi yordamida 
nusxalang. 
Masala 13. 
Kompyuter
 
va
 
kompyuter ichki qurilmalari nomli ichma-ich lug’at 
yarating. 
Masala 14. 
Mevalar nomli lug’at yarating va kalit so’z orqali lug’at 
elementlarini o’chiring. 
Masala 15. 
Uquv qurollari nomli lug’at yarating va values() metodini 
yordamida amal bajaring. 

---

103 
 
3.6. PYTHONDA FUNKSIYA 
Funksiya ma'lum bir vazifani bajarishga mo'ljallangan kodlar yig'indisi. Biz 
shu paytgacha bir nechta tayyor funksiyalardan foydalanib keldik. Misol uchun print() 
funksiyasi konsolga matn chiqarish uchun, range() funksiyasi esa ma'lum oraliqdagi 
sonlarni yaratish uchun ishlatiladi.
Aslida har qanday funksiyaning ortida ham bir necha qatordan iborat kod 
bo'ladi, lekin biz funksiyaga murojat qilganda uning nomini yozamiz xolos. Funksiya 
ortidagi kod esa biz uchun yashirin bo'lib qolaveradi. Funksiyalarning qulayligi ham 
shunda. Dastur davomida ma'lum bir kodlarni qayta-qayta yozmaslik uchun biz ularni 
jamlab, bitta funksiya ichiga joylashimiz va dastur davomida bu kodlarga funksiya 
nomi orqali murojat qilishimiz mumkin.
Funksiyani e’lon qilish va chaqirish 
Har bir yaratilgan funksiyaga albatta nom berish kerak va bu nom Pythonda 
define (ing. define – aniqlash) so‘zidan olingan def kalit so‘zi bilan boshlanadi. 
Sintaksisi: 
def funksiya_nomi ([parametrlar ro‘yxati]): 
buyruqlar_bloki 
def – funksiyani e’lon qiluvchi kalit so‘z. 
funksiya_nomi – funksiya nomi. 
parametrlar ro‘yxati – ushbu ro‘yxat bir necha parametrdan iborat bo‘lishi mumkin va 
ular vergul bilan ajratib yoziladi.
buyruqlar_bloki – funksiya tanasi boshqa operatorlar kabi bitta xat boshi tashlab 
yozilishi shart. 
Funksiya nomi orqali chaqirilganda uning tarkibidagi buyruqlar ketma-ketligi 
bajariladi. Shundan so‘ng dastur funksiya chaqirilgan satrga qaytadi va shu satrdan 
keyingi buyruqlarga o‘tadi.
Keling oddiy, salom_ber deb nomlangan funksiya yaratamiz. Bu funksiya 
murojat qilganimizda konsolga "Assalom alaykum!" degan xabarni chiqarsin. 

---

104 
def salom_ber(): # def operatori yordamida salom_ber 
# nomli funksiya yaratildi 
print(“Assalomu alaykum!”) # Assalomu alaykum 
# so’zini konsolga chiqaradi 
salom_ber() 
Assalomu 
alaykum!