M əsləhətçi: C. Q. Nuriyev. Elm V ə Təhsil Mərkəzi «Təfəkkür»

Sövdələşmənin kodu və adı
İracda:
İdxalda:
01 (milli valyuta il
ə hesablaşma) 
- 0,56% 
-0,05% 
21 (s
ərbəst dönərli valyuta) 
- 46,48% 
- 58,47% 
23 (dövlət krediti üzrə) 
- 0,00% 
-18,07% 
41 (qapalı dövriyyəll valyuta) 
- 0,29% 
- 3.79% 
51 (barter sazişi) 
-0.19% 
- 0,39% 
78 (kompens.öhdəliklər hesabına) 
- 49,23% 
- 0,00% 
Qalan sövdələşmə növləri isə ümumilikdə ixracda 
3,25% v
ə idxalda isə 19,23% təşkil etmişdir. 
Sövdələşmə növlərinin təhlili göstərir ki, keçən 2000-ci illə 
müfiayisədə ixrac əməliyyatlarında kompensasiyalı öhdəlik- 
167 

---

l
ər hesabına sərbəst dönərli valyuta ilə hesablaşmalar əsasında 
malların keçirilməsinə (78), ixrac və idxal əməliyyatlarında isə 
s
ərbəst dönərli valyutaya (21) daha çox üstünlük verilmişdir. 
Qapalı dövriyyəli valyuta (41) və barterin (51) xüsusi çəkisi aşağı 
düşmüşdür. 
Barter 
əməliyyatlarının təhlili göstərir ki, 2001-ci il ərzində 
ixrac 
əməliyyatlarının həcmi idxaldan 1087,8 min ABŞ dolları az 
olmuşdur. Barter əməliyyatları üzrə İxracda orta aylıq artım 10,1 
min ABŞ dolları olmuş, idxalda isə orta aylıq artım 59,8 min ABŞ 
dolları təşkil etmişdir. 
Uzaq xarici ölkələr üzrə ixracda barter əməliyyatları 
3281.2 
min ABŞ dolları (ümumi ixraca nisbətən 0,14%), idxalda 
İsə 3700,4 min ABŞ dolları (ümumi idxala nisbətən 0,26% ) təşkil 
etmişdir. MDB dövlətləri üzrə ixracda barter əməliyyatları 
1238.3 
min ABŞ dolları (ümumi ixraca nisbətən 0,05%), idxalda 
is
ə 1906,9 min ABŞ dolları (ümumi idxala nisbətən 0,13%) 
olmuşdur. 
İdxalın və ixracın strukturunda gömrük nəzarətindən 
keçən əsas əmtəələrin miqdarı (%-lə) (statistik dəyərə görə) 
2000-ci ill
ə müqayisəli şəkildə aparılmış və aşağıdakı kimi 
xarakteriz
ə olunmuşdur: 
□ İdxalda: ərzaq məhsulları - 14,47% (2000-ci ilə nisbətən 
99,65%), neftl
ə müşayiət olunan qazlar və digər qaz şəklində 
olan karbohidrogenl
ər - 12,02% (37,4 dəfə), xalq istehlakı malları 
- 
2,35% (169,49%), maşın və elektrik aparatları, avadanlıqlar, 
elektrotexniki avadanlıqlar və onların ehtiyat hissələri - 24,78% 
(97,95%), n
əqliyyat vasitələri və onların hissələri - 13,85% 
(198,16%), qara metallar v
ə onlardan hazırlanmış mə’mulatlar - 
7,98% (105,61%), mebel - 0,81% (118,00%), 
168 

---

meşə materialları - 1,44% (90,19%), toxum - 0,07% (72,56%), 
gübrə - 0,30% (112,44%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına isə 
21,92% düşür. 
□ İxracda; xam neft - 74,43% (2000-ci ilə nisbətən 
175,10%), neft m
əhsulları -16,57% (80,01%), qara metallar və 
onlardan hazırlanmış mə’mulatlar - 0,35% (103,18%), spirtli və 
spirtsiz içkilər - 0,15% (55,45%), kimya məhsulları - 0,94% 
(60,06%), pambıq - 0,65% (41,01%), tütün və tütün məmulatları 
-1,06% (210,24%), 
əlvan metallar - 0,47% (45,07%), çay - 0,14% 
(119,61%) t
əşkil edir. Qalan əmtəələrin payına isə 5,25% düşür. 
İdxalın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və 
d
əyəri aşağıdakı kimidir: