M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Hozirgi sharoitda xarid logistikasi tutgan o ‘mining oshishi.
Bozor munosabatlariga o ‘tish, jam oa ishlab chiqarishida xarid 
logistikasining tutgan o 'rn in i va oshib borayotgan mavqeyini 
tasniflaydi.
Bozor munosabatlari ishlab chiqarishning moddiy-texnik ta ’m i­
noti sohasida bir qator m uhim o ‘zgarishlarni yuzaga keltirdi. U lar 
orasida eng muhimlari quyidagilardir:
— bozor tom onidan talab etilayotgan, tez o ‘suvchi mahsulot 
assortim entining ta ’siri;
— ishlab chiqarishga yangi m ahsulotni kiritishga ketadigan 
vaqtni qisqartirish va shu yo‘l bilan assortim ent kengayishini 
tezlashtirish;
— ishlab chiqarish davri davomiyligini qisqartirish;
164

---

— 
bozorni zarur tovarlar bilan to ‘ydirish m aqsadida ishlab 
chiqaruvchilar o ‘rtasida raqobat kuchayishi.
Bu o ‘zgarishlarning barchasi korxonaning har xil turlari — 
ishlab chiqarish, iqtisodiyot, moliyaviy faoliyat ko‘proq inoddiy- 
texnik ta ’m inotga bog'lanishiga olib keldi. T a ’m inot tizim ida 
samara bermayotgan keng zonalar mavjudligi, ularni ratsional- 
lashtirish esa katta iqtisod berishi mumkinligi aniq bo‘ldi. Ishlab 
chiqarishining moddiy ta ’minot jarayonlarini tashkil etishga va 
ularni boshqarishga yangicha yondashuvlarni am alga oshirish 
zaruriyati tug'ildi.
70—80-yillarda o ‘tkazilgan ilm iy-tadqiqot ishlari va ishlab 
chiqarishning moddiy ta’m inot tizimini mukamallashtirish bo‘yicha 
amaliy tadbirlar natijasida xarid logistikasi shakllandi, u moddiy 
ishlab chiqarish sohalarining faoliyat ko‘rsatish sharoitlariga va 
bozor sharoitida m ahsulotlarning aylanishiga mos kelardi.
10.2. Materiallarni xarid qilish jarayoni va uning
asosiy bosqichlari
Materiallarni xarid qilish jarayoni
o ‘zining tarkibiga bir qator 
logistik o ‘zaro bog'langan ishlar turlarini jamlaydi. M ateriallar 
xarid qilish jarayonining quyidagi bosqichlari ajratiladi: arizalarni 
tuzish, arizalar tahlili, yetkazib beruvchilarni tanlash, buyurt- 
malami joylashtirish, buyurtm alar bajarilishini nazorat qilish, xarid 
qilish jarayonining tugatilishi.