M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Ombor xarajatlarining me’yorlari. 
Ombor xarajatlari umumiy 
m e’yor b o lyicha hisoblanadi, bu m e’yor xarajatlaming doimiy va 
o ‘zgaruvchan qismlarning munosabatini hisobga oladi.
Ombor xarajatlar m e’yori quyidagini tashkil etadi:
N
=
A
+
V\
bunda, 
N —
om bor xarajatlarining m e’yori; 
A —
zaxiralarga 
qo'yilgan kapitalning foiz stavkasi; 
V
— materiallarni om borda 
saqlash xarajatlarining m e’yori.
V = G / D ■
100,
bunda 
G —
m a’lum davr ichida om borda materiallarni saqlashga 
ketgan xarajatlar; 
D
— om bor zaxirasining o ‘rtacha qiymati.
115

---

Asosiy ma’lumotlar. 
Zaxiralarni nazorat qilish tizim i — bu 
zaxiralarni tashkil etish va to id irish , uzluksiz nazoratni yo‘lga 
qo ‘yish va yetkazib berishlarni operativ rejalashtirish b o ‘yicha 
chora-tadbirlar yigindisidir.
Zaxiralarni nazorat qilish jarayonida zaxiralam ing turli xil 
miqdoriy darajajari ajratiladi:
— 
maksimal zaxira
— bu zaxira kafolatlangan, tayyorlov 
zaxiralari va m aksim al jo riy zaxiraning yigindisiga teng. U ning 
hajm i yuqori m e ’yoriy resurslarni n azo rati u c h u n o 'rn a tila d i;
— 
o'rtacha yoki o ‘tuvchi zaxira —
bu kafolatlangan tayyorlov 
zaxiralari va joriy zaxiralar yarmining yig‘indisiga teng. Bu ko‘r- 
satkichning miqdori zaxiraning m e’yoriy miqdoriga mos keladi;
— 
minimal zaxira
— bu kafolatlangan va tayyorlov zaxiralari 
yigindisiga teng. Zaxiralaming bu darajagacha kamayishi ulam i 
tez vaqtda to id irish zamrligini ko‘rsatadi.
Zaxiralarni boshqarish jarayonida buyurtm a nuqtasi va talab 
qilinayotgan m ateriallar m iqdorini belgilab olish m uhimdir.
Buyurtma nuqtasi
bu zaxiralam ing belgilangan m aksim al 
darajasidir, u kamayganda m oddiy boyliklaming keyingi partiya- 
sining yetkazilishiga buyurtm a beriladi.
Buyurtma hajmi —
bu zaxirani to id iris h u chun buyurtm a 
beriUshi zam r b o ig a n m ateriallar miqdoridir. Agar m inim al za- 
xiraga yangi partiyani qabul qilish vaqtida erishilgan b o isa, zaxira 
maksimal darajaga koiariladi.
Buyurtma hajmini partiya hajmi va yetkazib berishlar o ‘rta- 
sidagi intervalni o £zgartirish yoki ham hajmni, ham yetkazib berish 
intervalini o ‘zgartirish orqali boshqarish mumkin.
Shunga qarab zaxiralarni boshqarish amaliyotida ikkita asosiy 
tizim dan foydalaniladi:
— buyurtm a miqdori belgilangan tizim;
— buyurtm a davomiyligi belgilangan tizim.