M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

qopt
= >/2 -8,33-1500/0,l(l-1500/12000) =535, dona 
Zaxiraning to iis h davri:
t\
= 535 • 240/1200 = 11 kun;
184

---

d a v m i n g u m u m i y v a q ti:
t = (]op,/Q
= 535/1500 = 0,35 yoki 0,35 • 240 = 84 kun.
Ulguiji narxJar arzonlashtirilgan sharoitlarda buyurtmaning
samarali miqdorini aniqlash. 
Agar ulguiji narxlar arzonlashtirilsa, 
unda buyurtm aning samarali m iqdorini aniqlash uchun bir qancha 
hisoblarni amalga oshirish kerak, chunki xarajatlar yig‘indisi 
funksiyasi uzluksiz b o ‘lmay qoladi.
Bunday funksiyaning global m inim um ini topish uchun uning 
lokal m inimum larini o ‘rganib chiqish zarur va bunda ularining 
b a ’zilari narxlam ing uzilish nuqtalarida bo ‘lishi mum kin.
Misol.
Yetkazib beruvchi miqdoriga qarab arzonlashtirishni hisobga 
olgan holda quyidagi narxlami taklif etgan bo'lsin:
Narx, pul birligi
Buyurtma miqdori
2,00
0 -9 9 9
1,60
10000-19999
1,40
20000 va undan ko'p
Iste’molchining zaxiralarni saqlashga ketadigan xarajatlari mos 
holda 0,4; 0,32 va 0,28 pul birligi/ donaga teng bo ‘lsin. Yillik 
iste'm ol 1 000 000 dona va yetkazib berishga ketadigan xarajatlar 
28,8 pul birligi.
Arzonlashtirshni hisobga olmagan holda narx 2,00 pul birligiga 
bo ‘lganda buyurtm aning optim al hajmi:
qapt
= л/2-28,8-106/0,4 = 12000, dona.
Agar 20%li arzonlashtirilish berilgan b o ‘lsa va o ‘rnatilgan narx
1,6 pul birligini tashkil etsa:
qopt
= V2• 28,8 • 106 /0,32 =13416, dona.
N arx 1,4 pul birligini tashkil etsa:
qapl =
V2 • 28,8 ■
106 / 0,28 = 14350, dona.
185

---

Hisoblar ko‘rsatishicha, buyurtm aning samarali miqdori narx 
2,00 pul birligiga teng bo'lganda buyurtma qilinayotgan miqdorning 
yuqori chegarasidan oshadi (9999 dona), shuning uchun 10 000 
teng yoki ozgina kam roq boMgan partiyaning har qanday miqdori 
samara bermaydi. Partiyaning optimal kattaligining hisobi yillik 
xarajatlar yig‘indisi asosida olib borilgani uchun ularni faqat 10000 
donadan ko‘p boMgan partiyalar uchun taqqoslaymiz.
Biz 1,6 pul birligiga teng boMgan narx uchun buyurtm a hajmi 
13,416 donaga tengligini aniqladik. Olingan m a’lumotlarga asos- 
lanib, yillik xarajatlar yig‘indisini hisoblaymiz:
С
= 28,8 • 106/13,416 + 1,6 ■
Ю6 + 0,32/2 ■ 13,416 =
= 1604293,12 pul birligida.
Narx 1,40 pul birligiga teng boMganda va taklif etilgan ulgurji 
narxlarga arzonlashtirishlar strukturasi uchun yillik xarajatlarni 
topishda biz yuqorida hisoblab topilgan 14,350 donaga teng 
kattalikdan emas, balki 20 000 donaga teng partiyaning minimal 
hajmidan foydalanamiz. Bu hoi uchun yillik xarajatlar yigMndisi 
quyidagini tashkii etadi:
С
= 28,810 +1,4 • 106 + — - • 2 104 = 1404240,00.
2' 10 
2
Keltirilgan hisobotlardan ko'rinib turibdiki, m ateriallar par- 
tiyasini 20 000 donadan xarid qilish maqsadga muvofiq. Kattaroq 
yoki kichikroq partiyalarni xarid qilish kamroq samara beradi. 
К о‘rib chiqilgan misol uchun yillik xarajatlar grafigi 10.7-rasmda 
ko‘rsatilgan (grafik bu misol uchun xos bog‘liqliklami aks ettiradi).