M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

M oddiy ishlab chiqarish 
|
N om od d iy ishlab chiqarish
M oddiy n e ’matlar ishlkab chiqarish 
M oddiy xizmatlar ishlab chiqarish
--------------------------------------------------------- _
. 
_______________________________________ 
______ _____ ______ 
__________________________ _________ _____ i
Transport
6.2-chizma.
Ijtimoiy ishlab chiqarishda transportning o ‘mi.
Transport turini tanlash masalasi logistika zaxiralarining qulay 
darajasini tashkil qilish va ushlab turish, qadoqlash va о ‘rash 
turini tanlash ham da boshqa shu kabi masalalar bilan bog‘liq 
holda yechiladi.
too

---

M uayyan b ir m ah su lo tn i tashish u c h u n tra n sp o rt turini 
tan lash da har xil transport turlarining xarakterli xususiyati haqi- 
dagi axborot asos bo‘lib xizmat qiladi.
Avtomobil transporti. 
U yuklar va y o lo v c h ila rn i relssiz 
yoMlarda tashuvchi transport turiga kiradi. Ular, asosan, quyidagi 
vazifalami bajaradi:
1. Yuklarni magistral transporti (paroxod, samolyot, poezd va 
h.k.)ga tushirish va olib borish.
2. Sanoat va qishloq xo‘jaligi yuklarhii qisqa vaqt ichida tashish.
3. Yuklarni qurilish va savdo uchun tashish.
4. Uzoq masofalarga avtomobil transportida tez buziladigan, 
qim m atbaho, tez olib borihshi kerak bo‘Igan transportning boshqa 
turlari bilan tashish, tushirish, ortish qiyin b o ‘lgan yuklarni 
tashish.
Hozirgi davrda iqtisodiyotning biror-bir sohasi o ‘z vazifalarhii 
avtomobil transportisiz bajara olmaydi.
Avtomobil transportiga bo'Igan m ehnat va pul sarfi boshqa 
transport turlaridan ko‘proq b o ‘lsa ham iqtisodiyotning ham m a 
bosqichlarida keng yoyilgan. A vtom obil transportida yuklarni 
tashish sam aralidir. Ayniqsa, yuklarni «eshikdan eshikkacha» 
tashishda, yuklarni ortish va tushirishga sarflangan xarajatlar 
yuklaming yo‘ldagi vaqtlarini qisqartiradi.
0 ‘zbekiston Respublikasi xaJq xo‘jaligining barcha tarm oqlari 
va m amlakat aholisi ehtiyojlarini qondirish darajasida rivojlangan 
avtomobil transportiga ega.
R espublikada xalq x o ‘jaligining sanoat, qishloq x o ‘jaligi, 
qurilish, suv xo‘jaligi, aloqa, savdo, sog'liqni saqlash, kom m unal 
xo‘jaligi, m adaniyat, m udofaa va boshqa tarm oqlarda ixtisos- 
lashtirilgan yirik avtotransport korxonalari mavjud.
Um um iy foydalaniladigan yuk va yo‘lovchilar tashuvchi avto­
mobil transportining yirik korxonalari «O‘zavtotransport» davlat 
hissadorlik korporatsiyasi tarkibiga kiradi. Korporatsiya 1993-yil 
tashkil etilgan. Korporatsiya tarkibida hissadorlik jamiyatlariga 
aylantirilgan yo'lovchi tashishni amalga oshiradigan 99 ta, yuk 
tashish bilan shug‘ullanadigan 99 ta va aralash 67 ta avtokor- 
xonalar bor. Bu avtokorxonalarda 14 mingdan ortiq avtobus, 24,6
101

---

rning yuk avtomobili bo‘lib, ularda 2012-yili 220,6 mln. tonnaga 
yaqin yuk tashildi (jami transport turlarida tashilgan umumiy 
yuk hajmining 24,7%i avtomobil transportida tashilgan).
Korporatsiyaning « 0 ‘ztashishtrans« savdo transport birlashmasi 
va «O'zbekavtotur» firmasi xalqaro yuk tashish va yolovchilar 
qatnoviga xizmat ko‘rsatadi. Oxirgi yiilarda Avstriya, Germ aniya, 
Eron, Xitoy, Turkiya va boshqa mamlakatlarga ko‘p million tonna 
yuk yetkazib b erild i. Keyingi yiilarda k o rp o ratsiy a aholiga 
avtotransport xizmati ko‘rsatishi rivojlanmoqda. Shaharlararo yuk 
tashishni « 0 ‘zavtotrans» ishlab chiqarish birlashmasi korxonalari 
« 0 ‘zavtotranstexnika» (TIB), « 0 ‘zavtotrans» korxonalari bajarib 
kelmoqda.
. Tarm oq korxonalari uchun m uhandis-texnik xodimlar 12 ta 
mutaxassislik bo‘yicha Toshkent avtomobil va y o lla r institutida, 
Q o‘qon, Buxoro, Urganch, Toshkent avtomobil va y o lla r kollej- 
larida tayyorlanadi. « 0 ‘zavtotrans« korporatsiyasi huzurida 15 ta 
avtomobil o ‘quv kornbinati va ulam ing 100 ta filiali ishlaydi. 
Avtomobil transporti tizim ida 0 ‘zbekiston hissadorlik sug‘urta 
kompaniyasi yolovchilam i sug‘urta qilish ishlari bilan shug‘ul- 
lanadi.