M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Suv transporti. 
Suv transporti deb, suv orqaii yuklarni yoki 
yoMovchilami tashuvchi transportga aytiladi. Tashish tabiiy (daryo, 
dengiz, ko‘llar, okeanlar) orqaii va sun’iy (kanal, suv omborlari 
va h.k.) yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Suv transporti 2 ga bo ‘linadi:
1. Dengiz orqaii.
2. Ichki suvlar orqaii.
Daryo transporti. 
Yuk va yo‘lovchilarni, asosan, ichki suv 
yo‘llari orqaii tashuvchi transport turiga kiradi. Daryo transporti 
quyidagilarga bo‘linadi:
104

---

1. Magistral darvo yo‘llari yoki xalqaro davlatlar o ‘rtasidagi 
tashqi savdoni amalga oshirishga xizmat qilish (D unay, Oder, 
Reyn, A m ur).
2. Rayonlararo — davlat ichidagi yirik rayonlararo tashish 
(Volga, Missisipi, Amudaryo).
3. Mahalliy, ya’ni rayonlararo yuklarni tashishni amalga oshi­
rish.
Daryo transporti bir necha davlatlarda mavsumiy ish ko'rsa- 
tishiga qaramay, transportning boshqa turlariga qaraganda ancha 
samaraliroqdir. M asalan, katta daryolarda kemachilikni tashkil 
qiiishning birinchi bosqichidagi xarajatlar tem ir yo ‘lni tashkil 
qilishdagi xarajatlardan 8—10 marta arzon. Magistral daryolarda 
yuklarni tashish tem ir yo‘l narxlaridan 55 
%,
avtotransportdan
3 - 5 barobar arzon bo'ladi. 2010-yilga kelib, 0 ‘zbekistonda suv 
yo ‘llarining um um iy uzunligi 2800 km ga yetdi. A m udaryo, 
Panjdan M o‘ynoqqa qadar paroxodlar qatnovi amalga oshirildi.
Daryo suvining kamayishi va Orol dengizining qurib borishi 
natijasida suv yo‘llari keskin qisqardi, am m o shunga qaramay,
2010-yili daryo transportida 1420 ming t yuk tashildi. O 'rta Osiyo 
paroxodchiligi Turkm aniston, 0 ‘zbekiston, Tojikiston o ‘rtasida 
taqsim landi. 1994-yili m ay oyida 0 ‘zbekiston Respublikasida 
joylashgan daryo floti bo'linm alarini boshqarish tartibi qayta tashkil 
etildi. 0 ‘rta Osiyo paroxodchiligi 0 ‘zbekistondagi bo'linm alari 
negizida «Termiz daryo porti», «Qoraqalpog‘iston daryo floti» ishlab 
chiqarish birlashmalari tashkil etildi. « 0 ‘zavtotrans« korporatsiyasi 
huzurida daryo floti ishini muvofiqlashtirish b o ‘yicha boshqarm a 
tuzildi. RespubUkada Termiz daryo porti, Shorlovuq, T o ‘rtko‘l, 
B eruniy, Q oratog‘, X o‘jayli bandargohlari, A m udaryo orqali 
T o ‘rtk o ‘l-X onqa, C halish-B eruniy suzm a k o ‘priklari, X o‘jayli 
kema ta ’mirlash zavodi ishlab turibdi. Termiz porti 2,5 m ln. t 
yuk qabul qilish, jo ‘natish quw atiga ega. Afg‘onistonning Xayraton 
bandargohi orqali eksport-im port yuklari yetkazib berishda xalqaro, 
shuningdek, biijalar, zemlesoslar, suzuvchi port kranlari va boshqa 
yordamchi kemalar, texnika vositalari bor. Respublika suv yo‘lla- 
rining um um iy uzunligi 1000 km ga yaqin. Xalq xo‘jaligi yuklari, 
asosan, Termiz — Xayraton, Shorlovuq — T o ‘rtk o ‘l, X o‘jayli —
105

---

T o ‘rtko‘1, X o‘jayli — Beruniy, Q oratog‘ — Taxiatosh yo‘nalish- 
larida iashiladi. 0 ‘zbekistonning port va bandargohlari tem ir 
yoTlari bilan bo g‘langan. D aryo floti u chun m utaxassislar 
C horjo'y daryo texnikum i va Odessa floti injenerlari institutida 
tayyorlanadi.