M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

mintaqaviy tuzatish koeffitsiyentiari
deb ataluvchi ko‘rsat- 
kichlar bilan kiritiladi.
98

---

Daryo transportida
yuklarni tashish uchun tariflar, yuklarni 
qayta ishlash uchun yig'imlar va boshqa yuk tashish bilan bogliq 
xizmatlar bozor vaziyatining inobatga olingani hoida paroxodchilik 
boshqarmalari tom onidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.
T ransport turini tanlashda ta ’sir ko ‘rsatuvchi asosiy omil 
farqlanadi (6 .1-jadval).
6.1-jadval
Transport turini tanlashga ta ’sir tgiladigan omillar
bo‘yicha turii tran sporter bahosi1
Transport
turi
Transport tnrini tanlashga ta’sir qilnvchi omil
Yetka­
Yuk
Yetkazib
Turii xil
Hududning
Ta­
zib
jo £na-
berish jad-
yuklarni
istalgan nuq-
shish
berish
tish
valiga rioya
tashish
tasiga yukni
qiy­
mud-
dati
chas-
totasi
qilish isbonch-
iiligi
qobiliyati
yetkazish
qobiliyati
mati
Tem ir y o ‘l
3
4
3
2
2
3
Suv
4
5
4
1
4
1
Avtomobil
5
1
1
5
5
2
Quvur
5
1
1
5
5
2
Havo
1
3
5
4
3
5
Tarif miqdorining asoslari qilib xizmatlarning tannarxi, ya’ni 
ta rif va yigMmlarni ishga kiritish istiqboli belgilash davri, 
shuningdek, samaradorlikning oxirgi darajasi, amaldagi qonun bilan 
belgilanadi. Transport xizmatlaridan foydalanuvchi iste’molchilar 
paroxod boshqarm asidan va portlardan u lar tak lif etayotgan 
tariflam ing iqtisodiy jihaldan asoslanganligini talab qilishlikka 
haqlidir.
Dengiz transportida
yuk tashish uchun haq to la sh yo tarif 
b o ‘yicha yoki fraxt tizimida (kirakashlik uchun) amalga oshiriladi. 
Agar yuklar turg‘un yuk oqimi bo‘yicha yo'nalishga ega bo ‘lsa,
1 
Савенкова Т.Н.
Логистика. У чебное пособие. — М.: ОМ ЕГА — Л, 2006.
99

---

yuk tashish suv kamchihgining m untazam tizimi orqali amalga 
oshiriladi.
Bunday hollarda yuklar belgilangan jadval orqali harakat qiladi 
va e ’lon qilingan tarif b o ‘yicha pul to ‘planadi.
Shunday hollarda yuklarni tashishda yuk kemalarining ishlari 
doimiy suzish hududlari bilan bog‘lanm asdan doimiy portlarda 
tushirish va yuklash bilan, m a’lum yuk turi bilan cheklanmay 
yuk tashish fraxt m e’yori (kirakashlik tariflari) bo ‘yicha to ‘planadi.
Havo transporti.
Asosiy afzalliklari: tezligi, alohida rayonlarga 
yetkazish imkoniyati. Kamchiliklariga yuk ta ’riflarining yuqoriligi 
va meteosharoitlar kiradi (yetkazib berish jadvaliga rioya qilish 
im koniyatini tushiradigan meteosharoitlar).
6.4. Transport vositalari va ularning
moddiy-texnika bazasi
Transport odam lar va yuklarni tashishda b o lad ig an moddiy 
ishlab chiqarish tarm og‘idir. Ijtimoiy ishlab chiqarish tuzilmasi 
m oddiy x izm atlar ishlab chiqarishga kiradi. Ijtim o iy ishlab 
chiqarishda transportning o ‘rni 6.2-chizm ada ko ‘rsatilgan.