M. M. A lim o V a, sh. S. M a V ju d o V a, S. R. A X m ato va termodinamika

M asala.
20. B osim
Pi
= 0,3 m P a va h a ro ra ti 
ti
= 25 °C b o 'lg a n
6
m
3
h a v o
d o im iy b o sim d a t2= 1 3 0 oC gach a q izd irilad i. H a v o g a b e rilg a n is- 
siq lik n i ish n i va ichki e n e rg iy a n i o 'z g a ris h in i (s = const).
Q = mcp(t2 - t 1yf
U f, 
» ^ 3
.
p ” g l 
29 *" '
PVt
0,3 10
6
6
m = — - = --------------= 
2 1
kg;
RTX
 
287 298 
6
Q = 21 1(130-25) = 2205 kj;
L = 
mR(T2
- Ti) = 210 287(130 - 25) = 632,8 kj;
M l = Q - L =
2209-632.8 = 1572,2 kj.
N azorat u chun savollar
1. Q a n d a y te rm o d in a m ik ja ra y o n la m i bilasiz?
2. Izo x o r ja ra y o n n in g tah lilin i keltiring.
3. Izo b a r ja ra y o n n in g ta h lilin i keltiring.
4. Izo te rm ik ja ra y o n n in g ta h lilin i keltiring.
5. A d ia b a tik ja ra y o n n in g ta h lilin i keltiring.
6
. P o litro p ik tah lilin i keltiring.
36

---

IV bob. TERM O DINAM IK ANING IKKINCHI Q O N U N I
16-§. A ylanm a jarayonlar
Jism b ir q a n ch a o 'z g a ris h la rg a u c h ra b , ish bajarib, y a n a o 'z i- 
n in g av v a lg i h o latig a q ay tib kelish ig a a y la n m a ja ra y o n la r d e y ila ­
di. A y lan m a ja ra y o n b u - sikl (d avriylik)dir.
A g ar jara y o n so a t stre lk a si b o 'y la b h a ra k a t qilsa, y a 'n i k en ­
g a y ish ch izig 'i to ra y ish c h iz ig 'id a n y u q o ri jo y la sh g a n b o 'lsa , b u n - 
d a y ja ra y o n to 'g 'ri sikl d ey ilad i. T o 'g 'ri sik ld a issiqlik ishga ayla- 
n a d i. Bu sik ld a k e n g a y ish ishi to ra y ish ish id a n katta b o 'la d i. Bu 
sikl b o 'y ic h a b a rc h a issiqlik m a sh in a la ri ish la y d i (
1 1
-rasm ).
A g ar ja ra y o n so a t strelk asig a q a ra m a -q a rsh i y o 'n a lg a n b o 'lib , 
k e n g a y ish c h iz ig 'id a n tesk ari sikl p a s td a jo y la sh g a n b o 'lsa , b u n - 
d a y ja ra y o n tesk a ri sikl d ey ilad i. T esk ari sik ld a ish issiqlikka ayla- 
n ad i. Bu sik ld a k e n g a y ish ishi to ra y ish ish id a n kichik b o 'lad i. Bu 
sikl b o 'y ic h a b a rc h a s o v u tish m a sh in a la ri ish la y d i (
1 2
-rasm ).
Ishchi d ia g ra m m a b o 'lg a n
P - v
d ia g ra m m a d a a y la n m a jaray o n - 
larn i k o 'rish im iz m u m k in .
issiq m an b a
1
so v u q m an b a
------------------------:-------------------- ► 
v
11-rasm . T o 'g 'r i a y la n m a ja r a y o n n in g
P - v
d ia g ra m m a d a k o 'r in is h i:
l a 2- k e n g a y ish ch izig 'i; 2b, - to ra y ish ch izig 'i; q, - be rilg a n issiqlik 
m iq d o ri; q 2 - ajralg an issiqlik m iq d o ri
37

---

P
a
issiq m an b a 
b
/ qi
Я
2
sovuq m anba
12-rasm . T e s k a ri a y la n m a ja ra y o n n in g
P - v
d ia g ra m m a d a k o 'r in is h i:
l a 2 - k e n g a y ish ch izig 'i; 2b, - to ra y ish ch izig 'i
K o 'rib c h iq ilg a n la rd a n s h u m a 'lu m b o 'ld ik i, issiqlik m ash in a - 
la rin in g ish la sh i u c h u n issiq m a n b a d a n ta sh q a ri h a ro ra ti p a s t b o 'l­
g a n so v u q m a n b a h a m z a ru r ekan. T o 'g 'ri sikl fo y d ali ish koef- 
fitsiy en ti b ila n ifo d alan ad i. Siklni fo y d ali ish koeffitsiyenti jism ga 
b e rilg a n issiqlikni q an ch asin i ish g a a y la n g a n lig in i b ild ira d i.
1 
~Й2
1
Й2
Л = — =
~ 
= I - —
(79)
q, < 1 (100 %) issiqlik m a sh in a la ri u c h u n FIK ta x m in a n 40 %ni 
tashkil etadi.
T eskari sikl so v u tish koeffitsiyenti b ila n ifo d a lan a d i va u f h ar- 
fi b ila n belgilanadi.
e = — —
- 42
(80)
£ > 1 s o v u tis h m a sh in a la ri u c h u n
e
(3 
7) gach a b o 'lad i.
A y la n m a jara y o n la r to 'g 'ris id a g i tu sh u n c h a la rn i m u sta h - 
k a m la sh u c h u n issiqlik m a sh in a la rin in g ish la sh in i x ara k terlay d i- 
g a n en g id eal sikl k o 'rib chiqiladi.