M. M. A lim o V a, sh. S. M a V ju d o V a, S. R. A X m ato va termodinamika

(129)
76

---

d em ak ,
Ps 
vb
 
P" 
Ps
(p = Pb_ = EL
 
(133)
Ps 
Ps
N a m h a v o n in g n a m saq lam i deb, n a m h a v o ta rk ib id a g i b u g ' 
m a ssa sin in g q u r u q h a v o m assa si n isb a tig a aytiladi:
d = B L = Pb_
 
(134)
Px
N a m sa q la m i 
(d)
g /k g d a h iso b la n a d i. N a m saq lam i q u y id a g i 
ifo d a lar y o rd a m id a h a m an iq lan ad i:
d = 0 , 6 2 2 - ^ — = ° ' 622pb
 
(135)
P~ Pb 
Phavo
N a m h a v o a tm o sfera b o sim id a b o 'la d ig a n h o i u c h u n esa
d = 0 , 6 2 2 - ^ -
 
(136)
B ~Pb
N a m h a v o n in g zichligi, q u r u q h a v o va su v b u g 'in in g zich- 
lik larin in g y ig 'in d isig a te n g b o 'lad i:
Р = Рь+Рй 
(137)
P = -“
; Р = Рь»Ь+ Р/Л 
(138)
N a m h a v o n in g gaz d o im iy si q u y id a g ig a teng:
R = 8314i 2 
(139)
Par
N a m h a v o n in g e n talp iy asi, q u ru q h a v o va suv b u g 'i en talp i- 
y a la rin in g y ig 'in d isig a teng:

---

h
-
hj, + hb
(1 4 0 )
H a r xil jism lam i issiq h a v o y o rd a m id a q u ritis h d a u n in g n a m
saq lam i o rta d i. Bu ja ra y o n su v n i a d ia b a tik b u g 'la n is h i d ey ilad i. 
B un d a b u g 'la n is h u c h u n k e ra k b o 'lg a n issiqlik atro fd ag i h a v o d a n
olinadi. N a tija d a h a v o n in g h a ro ra ti p a say a d i, b u p a s a y is h h a v o ­
n in g a d ia b a tik to 'y in is h h a ro ra tig a c h a d a v o m eta d i. Bu h a ro ra t 
h o 'l te rm o m e tr h a ro ra ti d eyiladi.
A m a liy o td a nisbiy n a m lik n i a n iq la sh d a p s ix ro m e tr asbobi ish- 
latiladi. P six ro m e tr ikkita te rm o m e trd a n iborat. Bittasi q u r u q te r­
m o m e tr, ikkinchi te rm o m e tr uchi h o 'l m a to b ila n o 'ra la d i va u 
n a m te rm o m e tr d e b ata lad i. N a m te rm o m e tr k o 'rsa tg a n h a ro ra t 
h a q iq iy h o 'l te rm o m e tr h a ro ra tig a te n g em as, c h u n k i h o 'l te rm o ­
m e tr uchi issiqlik u z a tilish i n atijasida h a r d o im y u q o riro q b o 'la d i.
35-§. 
N am h av o n in g
h - d
d iag ram m asi
N a m h a v o n in g p a ra m e trla rin i grafik u s u ld a 1918-yilda p ro fe s­
so r A .K .R am zin to m o n id a n tak lif e tilg a n
h - d
d ia g ra m m a d a n foy- 
d a la n ib a n iq la sh a n c h a q u lay d ir.
Bu d ia g ra m m a d a o rd in a ta o 'q la rig a
h,
k j/k g e n ta lp iy a , abssis- 
sa o 'q i b o 'y la b esa - n a m lik saq lam i 
d,
g /k g q u ru q h a v o k attalik lari 
q o 'y ib chiqilgan. T u rli ch iziq larn i q u la y jo y la sh tirish m a q s a d i­
d a k o o rd in a ta o 'q la ri 135° b o 'lg a n b u rc h a k o stid a joy lash tirilad i. 
S h u n d a y qilib, n a m lik saq lam i 
d
ch iziq lari v e rtik al b o 'lib , e n ta l­
p iy a chiziqlari esa, 
h -
qiya to 'q ri ch iziq lar b o 'la d i. D ia g ra m m a d a
q u y id a g i ch iziq lar m avjud:
O 'z g a rm a s e n ta lp iy a c h iz ig 'i (izoentalpiya) - (o rd in a ta o 'q ig a
45° b u rc h a k o stid a jo y la sh g a n to 'q ri chiziq) 
h
= const.
N a m lik saq lam i chizig'i 
- d =
const - abssissa o 'q ig a parallel. 
t =
co n st - to 'q ri chizig'i.
p
- ch izig 'i - h a v o d a g i su v b u g 'in in g p a rsia l b o sim in i aniq- 
lashga im k o n beradi.
78

---