M V klarin materiali bo`yicha to`liq o`zlashtirish metodikasi reja

«Grajdanlik ta’limi» predmetiga batafsilroq tuxtalib o’tishni joiz deb hisobladik.
O’quvchilar oila, maktab, sinf oldida ma’lum bir mas’uliyat sezmoqlari lozim. Ularni yoshligidanoq o’z do’stlarini, sinfdoshlarini, oila a’zolarini hurmatlash, ular mehnatini qadrlash, jamoatchilik ichida o’zini tutish kabi insoniy xislatlarni singdirishdan tashqari, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy hayotni boshqarish ishlari tizimi, shahar meri, shahar kengashi ularning vazifalari, saylov tizimlari, saylov oldi kompaniyasining qo’yilishi, mohiyati va boshqalar o’rgatiladi.
Grajdanlik ta’limi predmeti kurslari tarkibiga yana ma’muriy muassasalar, ularning vazifalari, fuqarolarning, o’quvchilarning huquqlari va burchlari ham o’rgatiladi. Bundan tashqari o’quvchilar o’z mamlakatining siyosiy hayotini anglab etishlari, u haqda elementar fikr berishni bilishlari lozim.
Frantsuz maktablarida nafosat ta’limiga ham alohida ahamiyat beriladi. Bunday ta’lim uch tarkibdan iborat: musiqa, tasviriy san’at, sport.
Musiqa darslarida o’quvchilarga badiiy so’zlash, kuylash, raqsga tushishni o’rgatadilar. Bundan tashqari boshlang’ich sinf kursida o’quvchi eng ommalashgan musiqa asboblaridan birini chala oladigan bo’lmog’i kerak.
Tasviriy san’atda esa qiyish-yopishtirish, modellar yasash, surat solish, rang tanlash masalalari asosiy urinni egallaydi.
Sport ham ta’limning shu jabhasiga kirib, bolalar bunda yugurish, sakrash, emaklash, turli shakllarda yurish kabi mashhlarni bajaradilar. Sport mashg’ulotlari va musobaqalari jarayonida bolalarni o’zini idora eta olishi, bir-birini qo’llab-qo’ltiqlash, do’stlik va hamjihatlilikni tarbiyalashga asosiy e’tibor qaratiladi.
Shunday qilib, frantsuz maktablarining maktabgacha va boshlang’ich ta’lim bosqichida savodxonlikka, o’quvchining shaxs sifatida shakllanishiga mustahkam zamin yaratiladi, o’quvchining o’z kuchi, qobiliyati va imkoniyatiga ishonch tarbiyalanadi. Bu bosqich maktabda o’quvchining dastlabki bosqichda qanday holda qabul qilib olinishidan qat’iy nazar, uni maktab hayotida bosh rolni o’ynashga muvaffaq bo’lishidan iboratdir.
O’quvchilarni maktabning yuqori bosqichlariga puxta tayyorlab berishda boshlang’ich sinf o’qituvchilarining mas’uliyati (javobgarligi ham deyish mumkin) nihoyatda yuqori. Bu mas’uliyat «Ta’lim haqida»gi davlat Qonunida alohida ko’rsatib o’tilgan.
O’quvchilar bilan individual ishlash, ularni rag’batlantirish, shaxsiy qobiliyat va imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish, ta’limda uzluksizlik va vorislikni ta’minlab berish boshlang’ich sinf o’qituvchilariga qo’yilgan bosh talabdir.
Boshlang’ich maktablarda dars jadvali va kun rejimini to’g’ri, oqilona tuzishga katta ahamiyat beradilar. Boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun ta’lim vazirligi «O’quvchi tabeli» joriy etgan. Bu tabel orqali maktab va uning pedagogik jamoasi, hamda xodimlari ota-onalar bilan uzluksiz aloqada bo’lib turadilar.
Ta’limni turli tsikllar orqali amalga oshirish frantsuz ta’lim tizimiga keyingi yillarda kirib kelgan yangilik deb baholash mumkin. Aynan ta’limdagi tsikllashtirish unga vorislik, uzluksizlik, bolalar individual qobiliyatlarini butun boshlang’ich ta’lim jarayonida ta’minlab beruvchi omildir. Bundan tashqari ta’limni tsikllashtirish o’qituvchi faoliyatiga keng erkinliklar ham beradi, uning pedagogik mas’uliyatini oshiradi.
O’quv dasturining mazmunini bevosita o’qituvchining o’zi belgilaydi. Bir so’z bilan aytganda, o’qituvchi bolalar bilimiga mas’ul ekan, uning uslub tanlashiga, mustaqil harakat qilishiga to’la erkinliklar ham beriladi.
O’quvchilarga boshlang’ich maktabning dastlabki uch sinfida bir o’qituvchi dars beradi. Uning nomzodini pedagogik va ota-onalar jamoasi aniqlaydi. Bolalarni yosh xususiyatiga qarab komplektlash tamoyillari bor. Lekin u yoki bu sababga ko’ra o’quvchilarning sinfdan-sinfga ko’chmay qolish hollarini tez-tez uchrab turishi tufayli ularning yosh jihatdan farqlari ham turlicha bo’lib qolishi mumkin.
1990 yildagi hukumat qaroriga muvofiq, maktabgacha va boshlang’ich ta’limga modullashtirish, bolalarni bilimiga u yoki bu fanga moyilligiga qarab tabaqalashtirish, dars jadvalini ham shu asosda tuzish huquqi berildi. Bunday dars jadvallari bir yilga, yarim yilga, choraklar buyicha alohida-alohida tuzilishi mumkin. Keyingi paytlarda o’qituvchi tomonidan o’quvchiga puxta bilim berish, ota-onalar tomonidan esa o’z farzandiga etarli sharoit yaratish, ularning bilim olishlariga mas’uliyat bilan qarash ifodalangan bitimlar tuzish odat tusiga kirib bormoqda.
O’rta ta’lim
O’quvchilar 11 yoshda boshlang’ich maktabni tugallab o’rta maktabga o’tadilar. O’rta ta’lim esa kollejlar va litseylarda amalga oshiriladi.O’rta ta’lim ikki bosqichda beriladi. Birinchi bosqich (11 yoshdan 15 yoshgacha) 4 yil bo’lib, eng kichik sinf 6-sinf, 5, 4 o’rta, 3-sinf esa katta sinf hisoblanadi. Demak, sinflarni raqamlash yuqoridan pastga qarab amalga oshiriladi.
Birinchi bosqichda quyidagi predmetlar o’rgatiladi: frantsuz tili va adabiyoti, chet tili (ingliz, nemis, ispan, italyan tillari), tarix, frantsiya geografiyasi, matematika, tabiiy fanlar.
Shunday qilib 6-5-sinflar umumiy o’rta ta’lim beradi: 4-3-sinflarda o’quvchilarga qobiliyati va moyilligiga qarab bilim beriladi.
Birinchi bosqich yakunlangach, o’quvchilar kasbiy yo’nalishlari bo’yicha guvohnoma oladilar.
Shundan keyin o’quvning ikkinchi bosqichi boshlanadi. Bu bosqichda o’quvchilar 15 yoshdan 18 yoshgacha ta’lim oladilar. O’qish 3 yil davom etib 2-sinf kichik, 1-sinf o’rta va yakunlovchi sinflarga bo’linadi.
O’quvchilar umumiy ta’lim va texnik litseylarni tugatganlaridan so’ng bakalavr unvoni va diplomi uchun imtihon topshiradilar. Ana shunday diplomga ega bo’lganlargina oliy o’quv yurtlariga kirish huquqini qo’lga kiritadilar.
Umumiy ta’lim yo’nalishidagi uch yillik ta’lim litseylarida quyidagi fanlar o’qitiladi: adabiyot tarixi, ona tili va adabiyoti, lotin tili, chet tili (ingliz, nemis, ispan, italyan tillari bo’lishi mumkin), tarix, geografiya, frantsmya ekonomikasi.
Xuddi shu 3 yillik bosqichli texnik litseylarda uning yo’nalishlariga qarab matematika, fizika, ximiya hamda boshqa tabiiy fanlar o’qitiladi. Shunisi diqqatga sazovorki, o’quvchining bu bosqichda chet tillarni o’rganishiga katta e’tibor beriladi. Talab, o’qishni tugatgach, o’quvchilar kamida 2 ta chet tilini mukammal bilishlari kerak.
Yuqorida bayon etganimizdek, o’quvning bu bosqichini guvohnoma bilan tugallagan o’quvchilar oliy maktab sanalmish institutlar va universitetlarga imtihonsiz kirish imkoniyatiga ega bo’ladilar.
Lekin hamma institut va universitetlarga ham imtihonsiz kirib bo’lmaydi. Talabalar oliy pedagogika instituti, politexnika instituti, oliy ma’muriy maktablarga kirish imtihonlari bilan qabul qilinadilar, ularning shu kasbga moyilligi ham alohida sinab ko’riladi.