«magistrатura məRKƏZI»
Yüklə 479,24 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 2 AR üzrə 2010-2014-cü illərdə ərzaq mallarının ixracı(min ABŞ dolları)
- Göstərici 2010 2011 2012
- Ət və əlavə ət qida məhsulları
- Balıqlar və xərçəngkimilər, digər su onurğasızları
- Süd məhsulları, quş yumurtası, təbii bal və heyvan mənşəli digər ərzaq məhsulları
- Heyvan mənşəli sair məhsullar
- Canlı ağaclar və sair bitkilər, kəsilmiş çiçəklər
- Tərəvəzlər, meyvəköklülər və kök yumruları
- Yeməli meyvələr və qoz-findıq, sitrus bitkiləri
- Qəhvə, çay, mate (paraqvay çayı) və ədviyyatlar
- Unüyütmə və yarma sənayesi məhsulları, maya, nişasta
- Yağlı toxum və meyvələr, digər toxum, dərman bikiləri
- Bitki qarışıqları və ekstraktlar
- Bitki mənşəli sair məhsullar
- Heyvan və ya bitki mənşəli piylər və yağlar
- Ətdən və balıqdan alınan hazır məhsullar
- Şəkər və şəkərdən hazırlanan qənnadı məmulatları
- Kakao və ondan hazırlanan məhsullar
- Taxıldan, undan və ya süddən alınan hazır məhsullar, unlu qənnadı məmulatları
- Tərəvəz, meyvə, qoz-findıq və bitkilərin emalı məhsulları
- Sair müxtəlif ərzaq məhsulları
|
Ümumiyyətlə, son illər ölkəmizdə gömrük-tarif tənzimlənməsi idxahn məhsulları səmərəliləşdinnək, ixrac stimullaşdınnaq yerli istehsal, şəraitin yaradılması istiqamətində xeyli işlər görülüb və bu, ölkə iqtisadiyyatını xarici rəqabətin yaradılması üçün əlverişli kömək. Cədvəl 2 AR üzrə 2010-2014-cü illərdə ərzaq mallarının ixracı(min ABŞ dolları)
Keçid dövrünün ilk illərində ərzaq idxalı, sürətlə artması sayəsində ölkədə kəskin qida qıtlığının yaranmasının qarşısını almaq olar. Gətirilməsinə ümumi həcmində ərzaq idxalının xüsusi çəkisi 40% - i ötdüyü gün bir çox əsas ərzaq məhsullarının satış qiymətləri qiymət artımı müəyyən əlamətlərini aradan qaldırır. Araşdırmalar göstərir ki, artım ölkəyə idxal olunan ərzaq çeşidi xeyli genişləndirilmişdir. bir sıra ərzaq təchizatm mövsiimiliyinin zəifləməsi, daxili bazarda rəqabətin güclənməsi çıxardı. Lakin, respublikamızın dünya ərzaq sisteminə inteqrasiyasının güclənməsi Vətən qida sənayesinin inkişafına müsbət təsir göstərmişdir yerli məhsullardan xərclərini azaltmaq, geri, -, масма və həmin məhsulları keyfıyyətinin artırılması iqtisadi stimul yaratmaq. Eyni zamanda, unutmaq olmaz ki, ölkəmizdə böyük miqdarda qida idxalıınn bir sıra çatışmazlıqlar da var idi. 1992-ci il-ərzaq bazarında qiymətlərin sərbəstləşdirilməsi, kənd təsərrüfatı məhsulları, sənaye malları arasında равновеснаə qiymət pozulması malların idxal və yerli məhsullar üzrə qiymət nisbətinə, bir faktı nəzərə almaq ki, dövlətin bu proseslərə müdaxilə zəif, hətta bəzi hallarda tamamilə qoruyub saxlamaq üçün. bu ərazilərdə fəaliyyət göstərən müəssisələrin böyük miqyasda, bütün qrantlar, hakimiyyət mailarmm artırmaq üçün qiymətləri və Respublikaya kənardan aşağı qiymətlərlə, bəzən keyfiyyətsiz ərzaq məhsullarının idxalmm uzantıları səbəb olub. İstehlakçılara aqrar-sənaye kompleksinin öz məhsullarını gəlirlilik səviyyəsinə uyğun qiymət deyil ki, həyata keçirə bilərsiniz, növbəti bir il ərzində, istehsalı dəri və hətta dayandırmaq dınrdı. Burasmdadır məsələdir ki, aqrar bazar müəssisələrin qida isiehsal onları məhsulun maya dəyərini belə gətirilmiş malların və satış qiymətlərinin mövcudluğu, bu qurumların dayandırmaq üçün iddia-buriyyətində qoymaq. Qiymətləri dövlət ölkələri tərəfındən tənzimlənmədiyinə kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları istehsal edən şirkət zərərə işləməyə başladıq. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 1990-cı ildə, bizim kənd təsərrüfatı müəssisələrinin 28,7% gəlirli iş halda, 1997-ci ildə 16,5 faiz itirilməsi işləyib. Bu nəticəsidir bütün bu idi ki, ölkədə Aqro-ərzaq mallarının ilə самодостаточностью əmsalı kəskin aşağı düşüb, РЭС ölkələrin publikamız birsıra məhsullannın həyata keçirilməsi üçün açıq bazarda başladı. İdxa-Lin güclü təsiri, yerli istehsalın yerində düşən respublika ərzaq bazarının idxaldan tam asılı vəziyyətdə olduğunu xatırladan ərzaq təhlükəsizliyi problemi olur, daha kəskin. Qiymət ölkədə azad və dövlət müdaxilə bazarında xitam verildikdən sonra müxtəiif iqtisadiyyatın qiymət ınəhsuliannm sahədə arasında пропорцiəмi və qırdı. Hər şey istisna olmaqla-ланн qarşısını almaq alnıaq yalnız çevik idarəçilik gücü və dərin iqtisadi təfəkkürə malik ümummilli lider Heydər Əliyevin şans idi. O, böyük прозорлiвостью belə qənaətə gəlib ki, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün ölkə. nıilli istehsalçıları, müdafiə, giriş-nəticə qiymət paritetliyini təmin etmək üçiin dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsi lazımdır. Tənzimlənməsi özözünü bazarında mexanizminu yaranıb, ona görə ki, heç bir müdaxilə bazarının tənzimlənməsi yalnız lazımi məqamlarda dövlət, sol perspektivdə baş verə bilər. Beləliklə, dövlət ölkədə ərzaq bazasının nnı müdafiə təcrübədə mövcud iктiсад mexanizmlər vasitəsilə siyasə ətrafında tänzimləmə iki addımlığında keçinnəyə başladı. Lakin, bu dövrdə, sərbəst və tənzimlənən bazarı, dövlətin baxımından səviyyəli iqtisadi manevr müəyyən etmək üçün lazım idi. Beləliklə, güzəşt üçün, bir çox dövlət müdaxilə iqtisadiyyatını normal fəaliyyəti. Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün üçün özünü artırmaq, lazımi səviyyədə. Bu məqsədlə, milli lider h. Əıiyev 2001-ci ilin mart ayında imzaladıq 640 Sayı proqramına uyğun olaraq "Azərbaycan Respublikasının ərzaq təhlükəsizliyi təsdiqləyib. Proqrama əsasən, ərzaq təhlükəsizliyi siyasətinin keçiriiməsi müəyyən istiqamətdə hər hansı bir hərəkət, sistem hazırlanmış, onların yerinə yetirilməsi müddətləri və məsul göstərilən təşkilatlar. Ərzaq qiymətləri dövlət səviyyəsində himayəsi müvafiq məhsulların istehsalçılarının və gəlirlərini artırmaq üçün imkan verir. Dünya qiymətləri qəyyumluq məqsədi ilə onun həcmi, maliyyə yardımları (qrantlar) aşağıdakı üsullarla həyata keçirilir: fermerlər birbaşa maliyyələşdirilməsi, ödəniş (istehsal edilən məhsul vahidinə görə); məhsulları bazara və təmin olunur, dövlət tərəfindən qiymətləri arasında fərq ödənişə cəlb edir. Bu üsulları özünü arasında fərq dünya qiymətləri, o vaxt olduğu kimi göstərir. Buna görə də məhsullar, istehsal vahidinə görə fermerlərə birbaşa vəsait ödənilməsini, malın qiyməti dünya bazarında qiymətlər, eyni zamanda dəyişir. Bazar və zəmanətli dövlət qiymətinin fərq ödənildiyi və dünya bazar qiymətləri ilə, əgər qiymət səviyyəsi üstələyirsə istehsalçıları olan qiymətlər məskunlaşmağa belə hallarda, istər-istəməz, ərzaq bazarlarında qeyri-sabitlik istehsalçılarının gəlirlərinin azalmasına səbəb olur. Əksinə, dünya qiymətləri qiymət geri, və nə vaxt ki, sən bütün dövlətləri istehsalçıları qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün imkanlar məhduddur. Ölkənin ərzaq bazarında yerli товаропроiзводiтелей maraqları qorunub saxlanılması məqsədi ilə kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymət artımı ola bilər yollarından biri bir məhdudiyyət idxal. Yerli istehsal-istehlak üstələyirsə, idxal, nəzarət metodu ilə bazar qiymətlərinin qəyyumluq edir ki, siyasət heç də həmişə gözlənilən nəticələr. Həmçinin qeyd edək ki, tələblər ərzaq məhsullarının deyil, elastikliyini nəzərə alaraq, qapalı daxili bazarın baxımından tələb və təklifin genişləndirilməsi qiymətlərin безалаберного və payız gəlir gətirib azaldılması olacaq. Digər tərəfdən isə, aydındır ki, təkliflər siyasəti məhdudiyyətlər istehsalçılarının gəlirlərinin artırılması üçün şərait yaratmaq. Çox zamanda, daxili bazarı özəl saxlanılması, daxili istehsal xərcləri, beynəlxalq səviyyədə ölkələrdə aşağı qiymət subsidiyaları, nəticədə ölkənin dünya bazarında iri ixracatçısına haldır ki, bir qayda olaraq. Amma. unutmayın ki, subsidiyalaşdırılacaq bəzi məhsulların sayı dövlətlər tərəfındən müəyyən etmək və ixrac test, biznes strukturlarının iqtisadi baxımdan амп stimullaşdırmaq daxili bazarı bağlanıb saxlanılmasınm mühüm şərtlerindən baxmaq lazımdır, yerli istehsalın həcminin artması ilə istehsalın hər bir vahidinə veriləcək subsidiya tədricən azalır. Belelikle, bu siyasəti təmin qiymətlərin məqsədləri üçün müdafiəsi dövlət büdcəsindən həddindən artıq subsidiyalar, xərclərin azaldılması istiqamətində. Praktikada çox vaxl subsidiyalar ödənilən müəyyən edilmiş məhsulun həcmi, daxili tələbatın həcminin məhdudlaşdırılması. Ölkə daxilində səviyyəsi təkliflər məhdudlaşdırmaq üçün aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini məqsədəuyğun hesab hər hansı bir məhsul idxal, təşviqi; istehsal həddinin müəyyən edilməsi (kvotalaşdırılması); kənd təsərrüfatı üçün yararlı torpaqlar, torpaq ağaclar məqsədi müalicə kənarlaşdınlması. Yeni iqtisadi şəraitdə ölkədə tənzimlənməsi problemləri idxal ərzaq gündəliyində olan ən vacib nıəsələlərdən biridir. Bunun üçün ilkin şərait kimi tənzimləyən tədbirlər, cəmiyyətin və yumşaq xarakter olmalıdır. -İqtisadi islahatlar dövründə liberallaşdırılması, idxal ərzaq bazarında ilə bağlı davam edən əsaslı tədbirlər tənzimlənməsi, bir tərəfdən, bunun üçün çox böyük məbləğ büdcədən şöbəsinin ilə əlaqəli digər tərəfdən, artan ərzaq qiymətlərinin ilə xarakterizə olunur. Tənzimlənməsi idxal ərzaq, ikinci etməlidir vəziyyəti, əhalinin təmin edilməsində beynəlxalq əmək bölgiisünün üstünlüyü rindən islifadə edilməsi, daxili seçim-rınm və istehsalçı ölkənin maraqlarını müdafiə düzgün koordinasiya edir. Belə əlaqələndinnəni qurmaq üçün ölkədə istehsalı olan, eləcə də daxili tələbatını tam həcmdə istehsal və idxal məhsulları optimal şərait yaratmaq üçün lazımi olunıır. Belə şəraitin yaradılması yolunda atılan mühüm addımlardan, əsas növ ərzaq məhsullarının idxal rejiminin iqtisadi maraqları ölkənin istehsalçıları , mövzu idi. Bir dövrdə iqtisadi islahatlar xarici ticarətdə Respublikasının liberallaşdırıldıqca, ərzaq, idxal sahəsində müdaxilə ardıcıl zəifləməsi və aradan qaldırılması təmin edilmiş. Əksər ərzaq məhsullarının idxalı üçün səviyyələrdə gömrük rüsumlarının minimuma qədər azalır. Son illərdə kənd təsərrüfatı məhsulları və ərzaq istehsalının stimullaşdırılması üçün idxal olunan toxum, yem, gübrə, ehtiyat hissələri, kənd təsərrüfatı maşın və mexanizmlər üçün gömrük vergi və rüsumları tətbiq edilmir və məbləği kənd təsərrüfatı məhsullarının idxal və mövsümi rüsumlar. Əsas gömrük siyasətinin istiqamoti, kimi tarif tənzimlənməsi differensiallaşdırılmış keçid sistemi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hal-hazırda mövcud olan tarif siyasəti, yerli istehsal, xidmət, əlavə, yeni avadanlıq və texnologiyaların idxalı təşviq edir. Tarif dərəcələri, yüksək limit-15 faiz, MDB-də ən optimal kurs. Ticarət və gömrük siyasəti. Azərbaycan ticarət balansının neft regionun üstünlük ləşkil edir. Respublikasının Gömrük məcəlləsi Azərbaycan və "gömrük tarifi haqqında"," Azərbaycan Respublikasının qanunu məhsul idxalı və ixracı tarif sistemləri və nəzarət qaydalarını müəyyən edir. Ölkədə daxili və xarici ticarət rejimi əhəmiyyətli dərəcədə liberal sistemi, dövlət sifarişləri, kvota idxal və ixrac ləğv edildi, İisenziya olan tələbi və ixracın əvvəlcədən qeydiyyatdan keçirilməsi sistemi ləğv olundu. Dövlət büdcəsinin gəlirləri əsasən Beynəlxalq ticarət, idxal əməliyyatları ondan asılı. Xarici ticarət fəahyyət ölkənin təhlükəsizlik və milli maraqların qorunması baxımından tənzimlənir. Fəaliyyəti xarici iqlisadi dövləl təcrübəsi tənzimlənməsi tarif və нетарiфного tənzimlənməsi metodu ilə həyata keçirilir. Tarif metodu ilə tənzimlənməsi, əsasən, daxili bazarın xarici rəqabətin mənfi təsiri rubrikasında mühafizəsi. Burada idxal rüsumları başlıca rol oynayır. Gömrük rüsumlarının üç növü müəyyən edilmişdir: адвалор (malların gomrük məbləği, faiz ödənişləri); spesifik və kombinə edilmiş rüsumlar. Dörd tarif dərəcələri aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilmişdir: (I) ki, əksər mallar üçün-15 faiz; (2 və 3) — qalan mallar üçün-5 faiz və 10 faiz; (4) — investisiya təyinath mallar, dərman və kənd təsərrüfatmda istifadə olunan maddi-texniki resurslar üçün — 0 faiz. 2001, yanvarın 1-dən Vergi məcəlləsinin qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar MDB-yə üzv dövlətlərin olacaq idxal malları vasiləli vergilərin "istehlak", " yer prinsipinin tətbiqi ilə əlaqədar həmin ölkələrdə olacaq, ixrac olunan yerli malların vasitəli vergilər (ƏDV, Aksiz) azad olacaq və nəzərdə tululmuşdur.
1. Hesabına yerli istehsal təlabatın ödənilməsi məhsulları bazarının qorunması. Respublikamızda müasir şəraitdə ərzaq bazarının müəyyən seqment, əsasən meyvə-tərəvəz məhsulları əhatə edir. Bu növ məhsulların böyük hissəsi yerli bazarın aşağıdır. Eyni zamanda, bu məhsullar içərisində kifayət qədər istehsal həcmi ölkədə, ona görə ki, onların analoqlarının geniş ölkənin idxal edəcək. yorli istehsalçıları tərəfmdən kütləvi istehsalı və bazara gətirilməsi, qiymətlər əhəmiyyətli dərəcədə azalması müşahidə olunmayıb. Və bu, həqiqətən, istehsalçı, mənfəət, kəskin azalması üçün məhsul itkisi məhsul artırmaq yolu ilə. Bu meyvə Respublikasının və bazar tərəvəz mövsümi tədbirlər qorunması, həyata keçirilməsi vacib məsələlərdəndir. Bizcə, eyniləşdirilmiş gömrük tarifləri gömrük tarifləri differensiallaşdırılmış keçid bu istiqamətdə olar ki, əhəmiyyətli dərəcədə irəliləyiş əldə heyvan. Hazırda meyvə və tərəvəz istehsalının əksər yerli istehsalçıların bazara kütləvi istehsalın, istehsal olunan mövsümlər üçiin tətbiq nisbətən yüksək idxal gömrük rüsumları. Lakin, hal-hazırda nəzərdə vaxt lutulan, mövsüm və ya bir dövr ərzində, bütövlükdə əhatə etmir, və ya bir dövrdə, qismən mövsümün dövrə uyğun deyil. Belə ki, yüksək malların idxalı gömrük rüsumundan qüvvədə olduğu müddətdə sərhədlərin yerli istehsalçıların bazara kütləvi məhsul edilən mövsüm uyğun olmalıdır. Lakin, idxal rüsumları mövsümi səviyyədə differensiallaşdırılmasınm istifadə olunmalıdır. Belə ki, hazırda differensiallaşma bütün müvafiq işlər Respublikasında isə mohsul idxalın məhdudlaşdırılması üçün idxal gömrük rüsumları effektiv vasitə üçün dönüş deyil. Bundan başqa, bizim ölkənin Ümumdünya ticarət təşkilatına (ÜTT), sonra qoruyucu idxal gömrük rüsumlarının səviyyəsi tədricən azalır tələblərilə üz-üzə qalacağımızı da nəzərdən keçirilməlidir. Müvafiq vəzifələrin çərçivəsində ÜTT-nin tələblərinə uyğun olaraq aşağı, yandırma və yerli istehsalçıların meyvə və tərəvəz xidmət etməlidir müdafiəsi. 1. Hesabına yerli istehsal, ödənil-дii tələbat məhsullarının, bazarın qorunması. Respublika-mızda indiki şəraitdə ərzaq bazarı Qeyd.seqment lən, əsasən meyvə-tərəvəz məhsulları var, rəmzləri, yorğanın. Bu növ məhsulların böyük hissəsi yerli bazarın aşağıdır. Ona görə ki, yerii meyvə-tərəvəzistehsahnda xərclərin səviyyəsi nisbətən aşağıdır, eləcə də цко-loji təmizlik məhsulları və digər keyfıyyət göstəricilərii mən xarici anoloqlanm qablaşdırma göz ındadır. Eyni zamanda. bu məhsullar ölkədə daxiiində kifayət qədər istehsal həcmi onların anoloqlarının ölkədə geniş idxal 20. Məhsul tələb daxiii hesabına istisnalar qida, müdafiə, bazar. Bitki və heyvan mənşəli qida məhsulları, növləri üzrə böyük bir hissəsinin idxal hesabına formalaşması bu qrupun qoruyucu tədbirlərin xüsusi diqqət göstərilməlidir. Bu tədbirlər yerli istehsalçıların daxili bazarda onların qarşısının alınması çıxanlmasının yönəldilməlidir. Bu faktdır ki, bu tədbirlər müəyyən məhdudiyyətlər idxal etmək lazımdır. Qanun ölkənin daxili bazarın qorunması ilə istifadə xüsusi gömrük rüsumları və tətbiqi lazımi hüquqi baza yaradılıb, baxmayaraq ki, hələ də idxal ərzaq, monitorinq səviyyəsi təşkilatlar bununla bağlı mexanizmlər pis istifadə olunur. Eyni zamanda, milli ərzaq bazarının səmərəliliyi müdafiəsi zamanı, əsasən, antidempinq rüsumları, düzgün tətbiqi asılıdır. 3. Ölkədə yaratmaq lazımdır yeni və ya əsaslı təmir dirçəldilməli, qida sənayesi, müdafiə. Elə rayonlar şəkərin istehsalı və sənaye çayçılıq quşçuluğu tətbiq etmək. Bu sahələrə təhsil, dirçəliş və inkişaf, yardım müəyyən müddət ərzində tətbiq edilən müdafiə tədbirləri, vacibdir. Bu cür tədbirlərin tətbiqi əsas prinsip müvafiq məhsul istehsalçıları zərər vurmaqdan ibarətdir. Bu məhsullar bazarda və müdafiə zamanı satış artırmaq qiymət ola bilməz dözümlü. Belə ki, ilk əhalinin bir hissəsinin tələblərinə uyğun olaraq, müvafiq istehsal həcminin həyata keçirilməsi üçün zəruri maliyyə, maddi-texniki və digər şərtlərlə verilməlidir ilə bu məhsul istehsalı sahəsində investor cəlb olunmalıdır. Digər tərəfdən, daxili bazarın qorunması ilə müasir vasitə və metodların konkret tətbiqi şərtlərinə uyğun olaraq, bu davamlı yaxşılaşdırılması əldə edilməlidir. Milli bazar fonnalaşdırılması ərzaq və inkişaf etdirilməsi, daxili bazarın müvafiq seqmentində qomnması istehsalçıları, qida məhsullarının raqabət qabiliyyəti artacaq ilə əlaqələndirilməlidir. Gələcəkdə daxili bazarda ərzaq müdafiə etmək məqsədi ilə gömrük rüsumlarınının fandreyzinq alıb ünvan ölkədə müvafiq sahələrinin inkişafına yönəldilməsini müvafiq inanıram. Bizim fikrimizcə, yerli istehsalçılara господдержку maliyyə təminatının səmərəli təşkili vəzifələrinin riayət etmək, bu vəsaitlər, ehtimal edilən istifadə və qorunmasını təmin edəcək, bazar tədbirlər, uzunömürlülük müddətini qısaltmağa imkan verəcək.
Yüklə 479,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|