Magistratura mutaxassisliklari

Axborot ta’minoti

Axborot ta’minotining vazifasi boshqaruv qarorlarini qabul qilishda ishonchli axborotlarni o’z vaqtida shakllantirish va uzatishdan iboratdir.
Axborot ta’minoti – umumlashtirilgan hujjatlashtirish tizimi, korxonada aylanayotgan axborot oqimlari sxemasi, axborotni kodlash va


39
tasniflashning yagona tizimi hamda berilganlar bazasini qurish uslubiyatining mosligidir.
Umumlashtirilgan hujjatlashtirish tizimi davlat, respublika, tarmoq va regional darajalarda yaratiladi. Uning asosiy maqsadi – umumiy ishlab chiqarish turli sohalarining ko’rsatkichlarini taqqoslashdir. Ular uchun qo’yiladigan talablar me’yori ishlab chiqilgan:
umumlashtirilgan hujjatlashtirish tizimiga bo’lgan talablar; boshqaruvning turli darajalarida unifitsirlangan shakldagi hujjatlarga bo’lgan talablar;
rekvizitlar va ko’rsatkichlar tarkibi va tartibiga bo’lgan talablar; umumlashtirilgan shakldagi hujjatlarni tadbiq qilish tartibi, yuritish va ro’yxatdan o’tkazishga bo’lgan talablar.
Ammo, umumlashtirilgan hujjatlashtirish tizimining mavjudligiga qaramasdan, ko’plab korxonalarni tahlil qilib chiqilganda doimo o’ziga xos kamchiliklar aniqlanadi:
qo’lda ishlov berish uchun katta hajmdagi hujjatlar; bir xil ko’rsatkichlar turli hujjatlarda takrorlanadi;
katta hajmli hujjatlar bilan ishlash mutaxassislarni asosiy vazifalaridan chalg’itadi;
yaratilgan, ammo qo’llanilmaydigan ko’rsatkichlarning mavjudligi va boshqalar.
Bunday kamchiliklarni bartaraf etish axborot ta’minotini yaratishda asosiy masalalardan biri hisoblanadi.
Axborot oqimlari sxemalari axborotning harakatlanish yo’li va uning hajmi, boshlang’ich axborotning shakllanish joyi va natijaviy axborotdan foydalanishni tasvirlaydi. Bunday sxemalarni tahlil qilish natijasida barcha boshqaruv tizimini yanada rivojlantirishning chora va tadbirlarini ishlab chiqish mumkin.
Axborot hajmini aniqlash va uning to’liq tahlilini o’tkazish imkonini beruvchi axborot oqimlari sxemasini tuzish quyidagilarni ta’minlaydi:
foydalanilmayotgan va takrorlanuvchi axborotlarni chiqarib tashlash;
axborotni tasniflash va ratsional taqdim etish.
Bunda axborotning boshqaruv darajalari bo’yicha harakatlanish bog’lanishlari masalalari batafsil ko’rib chiqilishi lozim. Boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun qanday ko’rsatkichlar zarur, qandaylari zarur emasligini aniqlash lozim. Har bir ijrochiga faqat qo’llanilayotgan axborot tushishi lozim.
40
Berilganlar bazasini qurish uslubiyati ularni loyihalashning nazariy asoslarida jamlangan. Buni tushunish uchun asosiy g’oyalarini amalga oshiruvchi ikkita ketma-ket bosqichlar misolida keltiramiz:

1. 
   bosqich: uning faoliyati tarkibi va sinfiyligini tushunish; axborot oqimlari sxemasini qurish; mavjud bo’lgan hujjat almashinuvi tizimini tahlil qilish; axborot obyektlari va ularga mos xossa va vazifalarini bayon etuvchi rekvizitlar (parametrlari, xossalari) tarkibini aniqlash maqsadlarda korxonaning barcha funksional bo’limlarini kuzatish
   
2. 
   bosqich: 1-bosqichda kuzatilgan faoliyat doirasi uchun ma’lumotlarning axborot-mantiqiy modelini qurish. Bu modelda obyektlar va ular rekvizitlari o’rtasida barcha aloqalar o’rnata olingan va optimallashtirilgan bo’lishi lozim. Axborot-mantiqiy modeli uning negizida yaratiluvchi berilganlar bazasini shakllantirish uchun asos bo’ladi.
   

Axborot ta’minotini yaratish uchun quyidagilar zarur:
korxonani boshqarish tizimining barcha funksiyalari, masalalari, maqsadlarini aniq tushunish;
tahlil qilish uchun axborot oqimlari sxemasi ko’rinishida taqdim etilgan axborotning yaratilish vaqtidan boshqaruvning turli darajalarida qo’llanilishigacha bo’lgan harakatini aniqlash; hujjat almashinuvi tizimini zamonaviylashtirish;
kodlash va tasniflash tizimlarining mavjudligi va qo’llanilishi; axborotning o’zaro bog’liqligini ifodalovchi axborot-mantiqiy modellarini yaratish usullarini egallash;
mashina tashuvchilarida axborot massivlarini yaratish zamonaviy texnik ta’minotning mavjud bo’lishini talab qiladi.