MahirəNərimanqızı

1)

 

Qeyri ixtiyari qavrayış 

2)

 

İxtiyari qavrayış  

QarĢıya xüsusi məqsəd qoymadan hər hansı bir obyektin 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

50 

50 

qavranılmasına  qeyri-ixtiyari  qavrayış  deyilir.  Öz  qeyri-

adiliyi,  yeniliyi,  cazibədarlığı  ilə  fərqlənən  bu  cür  obyektləri 

xüsusi niyyət olmadan qavrayırıq. 

QarĢıya  qoyduğumuz  məqsədə  müvafiq  olaraq  bir 

obyekti  baĢqalarından  ayıraraq  qavradıqda  baĢ  verən  inikas 

prosesinə  ixtiyari  qavrayış  deyilir.  Müəllimin  mühazirəsini 

dinlədikdə, teatr tamaĢasına baxdıqda, kitab oxuduqda biz bu 

cür hərəkət edirik. 

QavrayıĢda  illuziyalar.  Hiss  üzvlərimizə  bilavasitə 

təsir  edən  cisimlər  bəzən  olduğu  kimi  deyil,  təhrif  edilmiĢ 

Ģəkildə  qavranılır.  Belə  təhrif  edilmiĢ,  düzgün  olmayan 

qavrayıĢa illuziya deyilir. (bax: Ģəkil 13). 

 

 

ġəkil 13. 

 

           Görmə  qavrayıĢında  illuziya  daha  çox  özünü 

göstərir.  ġəkildə    göründüyü  kimi,  üfüqi  düz  xəttlər  fondan 

asılı  olaraq,  əyri  xəttlər  kimi  qavranılır.  Ġlluziyalar  təkcə 

görmə  ilə  bağlı  deyil,  hərəkət,  lamisə,  ağırlıq,  temperaturun 

qavranılmasında da baĢ verə bilir. 

Ġnsanın  psixoloji  haləti  ilə  bağlı  olaraq  da  qavrayıĢ 

təhrif olunur. Məsələn, diqqətin zəifləməsi, affekt halı zamanı 

illuziya hadisəsi özünü göstərir.