MahirəNərimanqızı

Hafizə  keçmiş  təcrübənin  beyində  nəqşləndirilməsi, 

yadda saxlanması sayəsində sonralar onun tanınma və yada 

salınmasından ibarət mürəkkəb psixi fəaliyyətdir. 

Hafizənin insan həyatında və fəaliyyətində əhəmiyyəti 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

57 

57 

57 

57 

57 

57 

57 

57 

57 

olduqca  böyükdür.  Əgər  hafizə  olmasaydı  hər  Ģey  insana 

həmiĢə yeni görünərdi. Hafizə olmasaydı insan «əbədi olaraq 

yeni doğulmuĢ uĢaq vəziyyətində qalardı» (Ġ.Seçenov). Bütün 

psixi proseslərin ən mühüm xarakteristikası olan hafizə insan 

Ģəxsiyyətinin vahidliyini və tamlığını təmin edir.  

Hafizə  və  onun  mexanizmləri  ta  qədim  zamanlardan 

mütəfəkkirlərin diqqətini cəlb edən bir problem olmuĢdur. Bu 

baxımdan  hafizənin  psixoloji,  fizioloji,  biokimyəvi  və  s. 

nəzəriyyələri  meydana  çıxmıĢdır.  Hafizənin  psixoloji 

nəzəriyyəsində  hələ  vaxtilə  Aristotelin  irəli  sürdüyü 

assosiasiya  anlayıĢı  xüsusilə  diqqəti  cəlb  edir.  Bu  anlayıĢ 

bütün  psixi  törəmələrdə  məcburi  prinsip  kimi  irəli 

sürülmüĢdür. Bu prinsipə görə  əgər müəyyən psixi  törəmələr 

Ģüurda eyni vaxtda və ya bir-birinin ardınca meydana gəlirsə, 

onların  arasında  assosiativ  əlaqə  yaranır  və  bu  əlaqələrin  hər 

hansı  bir  ünsürü  yenidən  canlandıqda  Ģüurda  mütləq  onun 

bütün  ünsürlərinin  təsəvvürünü  yaradır.  Assosionistlər 

obyektlərin  məkan-zaman  yaxınlığından,  oxĢarlığından  və 

fərqindən  asılı  olaraq  üç  assosiasiya  tipini  ayırmıĢlar: 

qonĢuluq  üzrə,  oxĢarlıq  üzrə,  əkslik  üzrə.  Bunların 

yaddasaxlama  və  yadasalmada  əsas  rol  oynadığını 

göstərmiĢlər.  

Hafizə  haqqında  fizioloji  nəzəriyyənin  əsasını 

akademik  Ġ.P.Pavlov  qoymuĢdur.  Bu  Ġ.P.Pavlovun  ali  sinir 

fəaliyyətinin  qanunauyğunluqları  haqqında  təliminin  əsas 

müddəaları  ilə  sıx  bağlıdır.  BaĢqa  sözlə,  fizioloji  nəzəriyyə 

hafizənin  fizioloji  əsasını  beyin  qabığında  müvəqqəti 

əlaqələrin  yaranması,  möhkəmlənməsi  və  canlanması  ilə 

bağlayır. 

Hafizə haqqında biokimyəvi nəzəriyyə tərəfdarları belə 

hesab  edirlər  ki,  beyində  müəyyən  üzvlərin  möhkəmlənməsi, 

hifz  edilməsi  və  yada  salınması  proseslərinin  mexanizmləri 

əsasında  xarici  qıcıqlandırıcıların  təsiri  altında  sinir 

hüceyrələrində baĢ verən spesifik kimyəvi dəyiĢmələr durur. 

---