MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

149 

149 

149 

149 

149 

149 

149 

149 

149 

melanxolik (yunanca melian chole – qara öd). 

 

 

V.15.2. Temperament haqqında təlimlər tarixindən 

 

 Ġnsanların  psixi  fəaliyətlərinin  dinamikliyinə  görə  

fərqlənmələri  hələ  qədim  zamanlardan  diqqəti  cəlb  etmiĢdir. 

Bu  cür  fərqlərin  yaranmasının  səbəbləri  müxtəlif  istiqamətdə 

öyrənilmiĢdir.  Müasir  dövrə  qədər  temperament  haqqında 

əsasən  üç  nəzəriyyə  geniĢ  yayılmıĢdır:  humoral  nəzəriyyə, 

somatik nəzəriyyə və sinir sistemi nəzəriyyəsi. 

Temperament  haqqında  humoral    nəzəriyyənin  banisi 

Hippokrat olmuĢdur. Bu nəzəriyyənin adı latınca humor (ma-

ye) sözündən götürülmüĢdür. Hippokrat ilk dəfə olaraq bu nə-

zəriyyəni  əsaslandırmıĢ  və  onun  irəli  sürdüyü  dörd  tipin  adı 

müasir dövrdə də saxlanmıĢdır. Hippokratın nəzəriyyəsi tem-

peramentin    öyrənilməsi    üçün  əsaslı  təkan    rolunu 

oynamıĢdır.  

Humoral  nəzəriyyənin  bəzi  müasir  tərəfdarları  gös-

tərirlər ki, orqanizm daxilində hormonların nisbəti və balansı 

temperamentin  təzahürlərini  müəyyən  edir,  məsələn,  qalxana 

bənzər vəzin hormonlarının çoxluğu insanın yüksək əsəbililik 

və qıcıqlanması ilə Ģərtlənir. 

Sonrakı  əsrlərdə  tədqiqatçılar  davranıĢın  bədən  quru-

luĢundakı və fizioloji funksiyalardakı  fərqlərlə üst-üstə düĢən 

müxtəlifliyi  müĢahidə  edərək  bu  fərqləri  nizama  salmağa  və 

qruplaĢdırmağa  çalıĢıblar.  Nəticədə  temperamentin  çoxsaylı 

konsepsiyaları  və  tipologiyaları  meydana  çıxmıĢdır.  Bu  kon-

sepsiyaların  əsasında  Ģəxsiyyətin  ən  müxtəlif  Ģərtləri  qoyul-

muĢdu. Bir sıra konsepsiyalarda temperamentin xüsusiyyətləri 

irsi və anadangəlmə kimi baĢa düĢülür və bədən quruluĢunun 

xüsusiyyətlərində  fərdi  fərqlərlə  əlaqələndirilirdi.  Belə  tipo-

logiyalar konstitusion tipologiya adını  alır.Bu tipologiya tem-

---