MahirəNərimanqızı

Əxlaqi  Ģüurun  inkiĢafı.  Ġlk  gənclik  dövründə  mənlik 

Ģüuru ilə yanaĢı əxlaqi Ģüurun inkiĢafında da əsaslı dəyiĢiklik 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

268 

268 

baĢ  verir.  Bu  dövr  yeni  əxlaq  səviyyəsinə  -  konvensional 

əxlaqa keçidlə xarakterizə olunur (L.Kolberq). Psixoloqlar bu 

cəhəti  onunla  izah  edirlər  ki,  uĢaq  öz  inkiĢafı  prosesində 

əvvəlcə  əxlaqi  davranıĢın  “xarici”  normalarına  istinad  edir. 

Böyüklərin  onu  cəzalandırmasından  yaxa  qurtarmaq,  onlar 

tərəfindən  rəğbətləndirilmək  üçün  özünü  yaxĢı  aparır, 

hərəkətlərinin  böyüklər  tərəfindən  necə  qarĢılanacağını  əsas 

götürürlər.  Lakin  inkiĢafın  sonrakı  mərhələsində  Ģagirdlərdə 

əxlaqi  davranıĢın  “xarici”  norma  və  qaydaları  daxili  -  əqli 

plana  keçir.  Ona  görə  də  bu  dövrdə  böyük  məktəblilər  onlar 

üçün  əhəmiyyətli  olan  adamlar  tərəfindən  bəyənilmək  və 

müəyyən  qaydanı  gözləmək  tələbatının  təsiri  altında  özlərini 

yaxĢı  aparmağa  çalıĢırlar.  Buradan  isə  aydın  olur  ki,  bu 

dövrdə  məktəblilər  hələ  də  xarici,  formal  əlamətləri  əxlaqi 

tələblərin  mənbəi  kimi  qavrayırlar.  Tədricən  psixi  inkiĢafın 

yüksəlməsi ilə bağlı olaraq böyük məktəblilərdə dərkolunmuĢ 

əxlaqi prinsiplər təĢəkkül  tapmağa baĢlayır. Əxlaqi  davaranıĢ 

konkret  Ģəraitin  və  ayrı-ayrı  Ģəxslərin  təsirindən  azad  olur. 

Oğlan və qızlar avtanom əxlaqa malik olur.  

Müasir gənc oğlan və qızlarda həyatın özü əvvəlki on 

illiklərindən  fərqli  psixologiyanın  formalaĢmasına  səbəb 

olmuĢdur.  Bununla,  əlaqədar  olaraq  gənclərin  əxlaqi-etik 

problemlərə  münasibəti  də  dəyiĢmiĢdir.  Bu  sahədə  gənclərin 

daha cəsarətli baxıĢları özünü göstərir.  

Müasir gənc oğlan və qızların bir sıra əxlaqi anlayıĢlara 

münasibəti  dəyiĢmiĢdir.  Məsələn,  «ədalətlilik»  anlayıĢı  artıq 

gənclər  tərəfindən  əvvəllər  baĢa  düĢülən  stereotip  Ģəklində  – 

«ədalətlilik  odur  ki,  heç  kimin  arasında  fərq  qoyulmasın» 

Ģəklində  qavranılmır.  Müasir  böyük  məktəblilər  ədalətliliyi 

«hər  kəsdən  imkanlarına  görə  və  hər  kəsə  gördüyü  iĢə  və  ya 

insanların  ümumi  rifahı  üçün  verdikləri  real  töhvəyə  görə» 

yanaĢmaqda görürlər. 

Müasir gənclərin təmizlik, saflıq, düzgünlük kimi əxlaqi 

anlayıĢlara  münasibətləri  də  dəyiĢmiĢdir.  Bu  anlayıĢlar,  bir 

tərəfdən  yaĢ  artdıqca  böyük  məktəblilər  üçün  öz  əbədi 

---